Tag'libr'o de Vilaĝ-pedel'o
de
St. St. Blicher.
Traduk'is
H. J. Bulthuis, L. K.
Rekomend'it'a de Esperant'ist'a Literatur'a Asoci'o.
1922
But'in & Jung, Godesberg, German'land'o.
Project Gutenberg's Taglibro de Vilag-pedelo, by Steen Steensen Blicher This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Taglibro de Vilag-pedelo Author: Steen Steensen Blicher Translator: H. J. Bulthuis Release Date: October 5, 2007 [EBook #22901] Language: Esperanto *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TAGLIBRO DE VILAGX-PEDELO *** Produced by Andrew Sly, David Starner and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net
de
St. St. Blicher.
Traduk'is
H. J. Bulthuis, L. K.
Rekomend'it'a de Esperant'ist'a Literatur'a Asoci'o.
1922
But'in & Jung, Godesberg, German'land'o.
En tiu ĉi traduk'o mi skrib'is preskaŭ ĉie la nom'o'j'n kiel en la dan'a tekst'o. Ekzempl'e:
| Føulum | aŭ | Föulum |
| Søren | aŭ | Sören |
| Cornelius | aŭ | Korneli'us |
| Thiele | aŭ | Tile |
| Samsø | aŭ | Samsö ktp. |
Nur nom'o'j'n, kiu'j'n oni renkont'as oft'e en la literatur'o, mi skrib'is Esperant'e; ekzempl'e: Siberujo, Dan'uj'o ktp. Nur la klar'ig'o'j'n de la latin'a'j kaj franc'a'j fraz'o'j mi not'is kiel mi trov'is ili'n en la dan'a verk'et'o. Tie, kie la verk'int'o ne al'don'is klar'ig'o'j'n, mi ankaŭ ne don'is ili'n en ĉi tiu traduk'o. La traduk'o ne est'as laŭ'vort'a, sed iom liber'a kaj tut'e laŭ la regul'o'j de la Fundament'o.
La traduk'int'o.
Milton, la fam'a angl'a poet'o, kies nom'o'n ĉiu kon'as, bezon'is preskaŭ kvar'cent paĝ'o'j'n por pri'skrib'i en si'a "Perd'it'a Paradiz'o" la fal'o'n de Adamo kaj Evo kaj ili'a'n for'pelad'o'n el la paradiz'o. Tio'n li pov'us far'i, kopi'ant'e la unu'a'n ĉapitr'o'n de Genez'o (Voltaire).
Blicher, la dan'a verk'ist'o, kies nom'o'n kon'as preskaŭ neni'u ekster Dan'uj'o kaj Norveg'uj'o, verk'is en la jar'o 1824 roman'o'n de grand'a moral'a kvalit'o kaj kun en'hav'o ne mal'pli grand'a ol tiu, trov'at'a en la ĉie legat'a ĉef'verk'o de Daniel de Foe, kaj bezon'is nur 40-paĝ'a'n tag'libr'o'n por efektiv'ig'i tiu'n mir'ind'aĵ'o'n.
Li'a verk'o pro tio kaj antaŭ mult'a'j ali'a'j verk'o'j ind'as aper'i en inter'naci'a vest'aĵ'o.
Mi pren'is sur mi'n la task'o'n liver'i ĝi'n kaj esper'as, ke ĝi pov'u plaĉ'i al la leg'ant'ar'o de Esperant'a'j verk'o'j.
La traduk'int'o.
Di'o don'u al ni ĉiu'j ĝoj'ig'a'n nov'jar'o'n! Kaj gard'u ni'a'n bon'a'n sinjor'o'n Søren! Li esting'is la lum'o'n hodiaŭ vesper'e, kaj patr'in'o dir'as, ke li ne viv'os ĝis la ven'ont'a nov'jar'o.
La vesper'o tamen est'is agrabl'eg'a, kiam sinjor'o Søren de'pren'is si'a'n ĉap'o'n post la manĝ'ad'o kaj dir'is, kiel li kutim'is: "Agam'us gratias!" Li fingr'e montr'is mi'n anstataŭ Jens’on. Est'is la unu'a foj'o, ke mi leg'is mi'a'n latin'a'n preĝ'o'n: pas'is hodiaŭ unu jar'o, ke Jens leg'is ĝi'n; sed mi larĝ'e mal'ferm'is la okul'o'j'n, ĉar tiam mi kompren'is neni'a'n vort'o'n, kaj nun mi pov'as kompren'i la du'on'o'n de Cornelius.
Tio antaŭ'dir'as al mi, ke mi far'iĝ'os predik'ist'o en Føulum, ho kiel mult'e mi'a'j ge'patr'o'j ĝoj'us, se ili ĝis'viv'us tia'n tag'o'n! Kaj se Jens, la fil'o de la predik'ist'o, pov'us est'iĝ'i episkop'o en Viborg — kiel dir'as li'a patr'o — nu, kiu pov'as sci'i tio'n? Di'o ordon'as en ĉio; li'a vol'o far'iĝ'u! Am'e'n in nomine Jes'u!
[Pied'not'o 1: En tiu ĉi traduk'o la nom'o'j est'as skrib'it'a'j kiel en la dan'a tekst'o.
El'parol'u ø kiel eu en la franc'a vort'o fe'u.]
Hieraŭ mi ating'is per help'o de Di'o mi'a'n dek'kvin'a'n jar'o'n. Jens ne pov'as plu far'i mi'n kler'a 6 en latin'aĵ'o. Hejm'e mi est'as pli diligent'a ol li, mi leg'as, dum li ir'as kun Petro la ĉas'ist'o sur la kamp'ar'o. Tia'manier'e li ne pov'os est'iĝ'i episkop'o. La kompat'ind'a sinjor'o Sören! Li vid'as tio'n klar'e, larm'o'j star'as en li'a'j okul'o'j, kiam kelk'foj'e li dir'as al li: "Mi fil'i! mi fil'i! otium est pulvinar diabol'i!"
En nov'jar'o ni komenc'os la grek'a'n stud'ad'o'n, sinjor'o Sören don'is al mi la grek'a'n testament'o'n. "Ĉu tio ne est'as strang'a skrib'aĵ'aĉ'o? Tio est'as ankoraŭ kiel akr'ig'il'o por vi'a'j okul'o'j," dir'is li amik'e al mi kaj pinĉ'is mi'a'n orel'o'n, kio'n li ĉiam far'as, kiam li est'as ĝoj'a. Sed ha! Kia'j'n larĝ'a'j'n okul'o'j'n li montr'os vid'ant'e, ke mi jam kapabl'as leg'i rapid'e en mi'a testament'o.
Fin'iĝ'os mal'bon'e je Jens — sinjor'o Søren tiel koler'is pri li, ke la tut'a'n tag'o'n li parol'is al li dan'e; al mi li parol'is latin'e. Unu foj'o'n mi aŭd'is, ke li dir'is kvazaŭ al si mem: "Vellem hunc esse filium meum!"[2] Est'is mi, pri kiu li parol'is. Kiel Jens kripl'ig'e leg'is en si'a Cicer'o. Mi bon'e sci'as kial, ĉar antaŭ'hieraŭ, kiam li'a patr'o est'is ĉe edz'iĝ'o'fest'o en Vinge, li est'is kun Petro la ĉas'ist'o en la arb'ar'o de Lindum, kaj — Di'o protekt'u ni'n! — sovaĝ'a vir'pork'o de'ŝir'is li'a'n pantalon'o'n. Li mensog'is al si'a patr'in'o kaj dir'is, ke vir'bov'o de Thiele far'is tio'n, sed ŝi don'is al li fort'a'n vang'o'frap'o'n — habeat![3]
[Pied'not'o 2: Mi dezir'us, ke tiu ĉi est'us mi'a fil'o.]
[Pied'not'o 3: Li hav'u ĝi'n!]
7
Proh dolor! Sinjor'o Søren est'as mort'a! Vae me miserum! Kiam ni sid'is ĉe'tabl'e krist'nask-vesper'o'n, li flank'e'n ŝov'is si'a'n kuler'o'n kaj rigard'is Jens’on long'e kaj melankoli'e — "fregisti cor meum!"[4] dir'is li ĝem'ant'e kaj en'ir'is la dorm'o'ĉambr'o'n. Ho ve! li ne plu el'lit'iĝ'is. De'post tiu temp'o mi vizit'is li'n ĉiu'tag'e, kaj li don'is al mi mult'a'j'n bon'a'j'n konsil'o'j'n kaj instru'aĵ'o'j'n; sed nun mi li'n vid'os neniam plu.
Ĵaŭd'o'n mi li'n vid'is last'foj'e; neniam mi forges'os, kio'n li dir'is far'ant'e al mi kvazaŭ parol'ad'o'n kor'tuŝ'ant'a'n: "Di'o don'u al mi'a fil'o honest'a'n kor'o'n!" Li inter'plekt'is si'a'j'n mal'gras'a'j'n man'o'j'n kaj, dum li'a kap'o re'fal'is sur la kusen'o'n, li flustr'is: "Pater! In man'us tuas committo spiritum meum!"
Tio est'is li'a'j last'a'j vort'o'j. Kiam mi vid'is, ke la sinjor'in'o lev'is la antaŭ'tuk'o'n al la okul'o'j, mi kur'is ekster'e'n tut'e mal'ĝoj'a. Ekster'dom'e star'is Jens plor'ant'a. "Ser'as dat poenas turp'i poenitentia,"[5] pens'is mi; sed li fal'is sur mi'a'n kol'o'n kaj plor'eg'is. Di'o pardon'u al li li'a'n petol'em'ec'o'n! Tio mal'ĝoj'ig'is mi'n plej mult'e.
[Pied'not'o 4: Vi romp'is mi'a'n kor'o'n.]
[Pied'not'o 5: Li'a pent'o ven'as tro mal'fru'e.]
Hieraŭ mi'a kar'a patr'o ir'is al Viborg por serĉ'i dom'o'n, kie mi pov'os tag'manĝ'i, kiam mi ir'os lern'ej'o'n. Kiom mi sopir'is al tiu temp'o! Mi leg'as la tut'a'n tag'o'n, sed la tag'o'j est'as nun tiel mal'long'a'j, kaj patr'in'o dir'as, ke ne valor'as leg'ad'i ĉe lamp'lum'o. Mi ne pov'as fin'i ĉi tiu'n leter'o'n al 8 Tuticanus — ho, est'is tut'e ali'e, kiam viv'is la bon'a sinjor'o Sören! Ehe'u! Mortuus est!
Ĉi tiu vintr'o est'as terur'a! Ĉiel'o kaj ter'o kvazaŭ unu'iĝ'is; neĝ'amas'o stern'iĝ'as de ni'a tegment'o ĝis la garb'ej'o. Est'int'a'n nokt'o'n Jens paf'is du lepor'o'j'n en ni'a brasik'ĝarden'o — li baldaŭ forges'is pri si'a patr'o. Sed se la ĉas'ist'o Petro ek'sci'os tio'n, li ek'koler'eg'os.
Patr'o ankoraŭ ne re'hejm'iĝ'is, kaj la veter'o est'as ankoraŭ tre mal'bon'a — se li nur ne perd'as la voj'o'n. Jen Jens laŭ'ir'as la garb'ej'o'n kun paf'il'o kaj kelk'a'j bird'o'j en la man'o — li en'ir'as. — Tio est'as perdrik'o'j, kiu'j'n li paf'is sur la tegment'o de Mads Madsens. Li dezir'as, ke patr'in'o rost'u ili'n, sed ŝi ne kuraĝ'as tio'n far'i, antaŭ ol ven'os mi'a patr'o.
Ho ve! Mi'a kar'a patr'o frost'mort'is! Vir'o de Kokholm li'n trov'is en la neĝ'amas'o kaj vetur'ig'is li'n hejm'e'n — — mi tiom plor'is, ke mi ne pov'as plu vid'i per la okul'o'j. — Patr'in'o ankaŭ. — Di'o help'u ni'n ambaŭ!
Mi preskaŭ ne re'kon'is Jens’on. Li port'is verd'a'n frak'o'n, kaj verd'a plum'o star'is sur li'a ĉapel'o. "Vid'u," dir'is li, "nun mi est'as ĉas'ist'o! Kio vi est'as? Bub'o, kiu ir'as lern'ej'o'n, latin'ist'o!" —
9
"Jes, Di'o ni'n help'u!" mi respond'is. "La latin'aĵ'o preter'ir'is! Mi pov'us est'iĝ'i predik'ist'o tie, kie vi est'us episkop'o! Mi'a patr'in'o ne mort'us pro mal'sat'o, se mi kant'us antaŭ la pord'o'j de Viborg. Mi dev'as rest'i hejm'e kaj per'labor'os pan'o'n por ŝi. — Ve, Jens, se vi'a patr'o viv'us!"
"Ni ne parol'u pri tio!" li dir'is. "Neniam mi lern'us latin'aĵ'o'n — la diabl'o ĝi'n pren'u! Jen tiel, vi pov'os ven'i en la bien'o'n! Tie est'os bon'a'j tag'o'j kaj agrabl'a viv'manier'o!" —
"Kiel mi pov'us?" mi respond'is. —
"Ni klopod'os pri tio!" ek'kri'is li kaj for'ir'is. Tiu Jens tamen hav'as bon'a'n kor'o'n, sed li est'as sen'zorg'a kaj sen'pri'pens'em'a. Antaŭ ses semajn'o'j oni en'ter'ig'is li'a'n patr'o'n, kaj tri semajn'o'j'n post'e sekv'is li'a patr'in'o. Ŝajn'as, kvazaŭ Jens est'as nun tut'e ali'a kiel antaŭ'e. Li pov'as plor'i ĉi tiu'n hor'o'n kaj rid'i ali'a'n hor'o'n.
Jen mi est'as nun serv'ist'o ĉe li'a sinjor'a moŝt'o; Adiaŭ pastr'a ofic'o! Adiaŭ, latin'o! Ho, mi'a'j kar'a'j libr'o'j! Vel'et'eValet'e plurimum! vendidi libertatem[7] por dek'du taler'o'j. Ok el ili hav'os mi'a kompat'ind'a patr'in'o, kaj li'a sinjor'a moŝt'o promes'is al ŝi brul'o'lign'o'n, tiel ke ŝi ne mal'sat'os nek sent'os la mal'varm'o'n. Jens hav'ig'is al mi tiu'n ofic'o'n. Li hav'as mult'a'n influ'o'n en la bien'o; li est'as diabl'a Jens, kiu'n am'as ĉiu'j vir'in'o'j. La mastr'um'ist'in'o mult'foj'e don'is al li grand'a'n pec'o'n da kuk'o; la edz'in'o de la bien'estr'o rid'is tiel amik'e al li, sam'e la knab'in'o'j — eĉ unu el la bien'a'j fraŭl'in'o'j 10 kap'klin'is mild'e, kiam ŝi li'n preter'ir'is. Pro ĉio ĉi li est'iĝ'is ĉas'ist'o en la lok'o de Petro. Plej bedaŭr'ind'e est'as, ke li kutim'as koler'e blasfem'i pli mult'e ol iu ajn mar'ist'o.
[Pied'not'o 6: El'parol'u: Tile.]
[Pied'not'o 7: Adiaŭ, mi vend'is mi'a'n liber'ec'o'n.]
Mi san'as bon'eg'e, Di'o est'u glor'at'a! Ni est'as ses serv'ist'o'j por la sinjor'o, la sinjor'in'o, la junkr'o kaj la du fraŭl'in'o'j. Mi hav'as sufiĉ'a'n temp'o'n por leg'i, kaj mi ne mal'zorg'as mi'a'j'n kar'a'j'n libr'o'j'n. Ili ne util'as al mi, sed mi ne pov'as ne okup'i mi'n pri ili. Hieraŭ est'is vend'at'a'j la libr'o'j de la mort'int'a sinjor'o Søren, mi aĉet'is por du taler'o'j kaj ek'hav'is tiel mult'a'j'n, ke mi preskaŭ ne pov'is port'i ili'n. Inter ili est'as mult'a'j de Ovidi'us; unu hav'as la titol'o'n: "ars amor'is", ali'a: "remedium amor'is"; ili'n mi leg'os unu'e, ĉar mi vol'as ek'sci'i, pri kio ili tem'as. Unu foj'o'n mi foli'um'is ili'n en la stud'ej'o de sinjor'o Søren, sed li tuj ek'pren'is ili'n de mi, dir'ant'e: "Abstin'e man'us! For'ig'u la fingr'o'j'n de tiu'j paper'aĵ'o'j! Tio ne taŭg'as por vi."
Kiu do kompren'as franc'o'n! La sinjor'o parol'as nur franc'e, kiam li manĝ'as, kaj mi kompren'as ne unu vort'o'n. Hodiaŭ ili parol'is pri mi, ĉar mult'foj'e ili mi'n rigard'is. Unu foj'o'n mi preskaŭ las'is fal'i teler'o'n; mi star'is post la seĝ'o de fraŭl'in'o Sofia, ŝi turn'is si'n kaj rigard'is mi'n rekt'e en la vizaĝ'o'n — ŝi est'as bel'eg'a fraŭl'in'o, tiu fraŭl'in'o Sofia! Mi tre ĝoj'as vid'ant'e ŝi'n.
11
Hieraŭ est'is tie ĉi mal'kviet'a tag'o. Mult'a'j ven'is de Viskum, kaj okaz'is grand'a ĉas'ad'o. Mi ĉe'est'is kaj ricev'is paf'il'o'n de li'a sinjor'a moŝt'o. En la komenc'o ĉio ir'is bon'e, sed subit'e preter'ir'is lup'o. Pro ek'tim'o mi preskaŭ las'is fal'i la paf'il'o'n kaj tut'e forges'is paf'i. Jens star'is ĉe mi'a flank'o, kaj li paf'is la lup'o'n. "Vi est'as stult'ul'o!" li dir'is, "sed mi ne vi'n perfid'os!" Tuj post'e preter'ir'is la sinjor'o. "Vi est'as simpl'ul'o, Mart'in'o!" li ek'kri'is. "Vi ricev'is sub'aĉet'mon'o'n."
"Mi plej humil'e pet'as pardon'o'n," mi respond'is, "mi est'as tut'e sen'kulp'a, sen'dub'e kalumni'ant'o'j parol'is mal'bon'o'n pri mi al vi'a moŝt'o. Per la help'o de Di'o mi serv'os vi'n honest'e kaj fidel'e!"
Tiam li vid'is plej indulg'e kaj dir'is: "Vi est'as grand'a simpl'ul'o!"
Sed kun tio ne fin'iĝ'is la okaz'int'aĵ'o.
Kiam la ge'sinjor'o'j sid'is ĉe'tabl'e, ili ankoraŭ'foj'e parol'is pri la lup'o kaj demand'is al mi: kiom mult'e ĝi don'is al mi? kaj ceter'e. Mi ne sci'is, kio'n ili cel'is; sed tio'n mi pov'as kompren'i, ke ili mok'is mi'n franc'e kaj dan'e. Kaj fraŭl'in'o Sofia part'o'pren'is, ŝi ek'rid'is al mi rekt'e en la okul'o'j'n — tio dolor'is mi'n plej mult'e. Sed mi pov'us lern'i tiu'n tra-la-naz-parol'at'a'n lingv'o'n. Ĝi ja ne est'us pli mal'facil'a ol latin'o.
GiĜi ne est'as mal'ebl'a — tio'n mi jam vid'is. Franc'o est'as neni'o krom kripl'ig'it'a latin'o. Inter la mult'a'j libr'o'j, kiu'j'n mi aĉet'is, trov'iĝ'as Metamorfoz'o en la franc'a lingv'o — tio est'as feliĉ'a okaz'o! La latin'a'n mi jam kompren'as. Sed unu 12 afer'o est'as strang'a; se mi aŭd'as ili'n inter'parol'i franc'e tie supr'e, tiam ŝajn'as al mi, kvazaŭ neni'a franc'a vort'o si'n trov'as en ili'a inter'parol'ad'o — ne est'as pri Ovidi'us, ke ili diskut'as. Fin'e mi ankaŭ mi'n dediĉ'as al la paf'ad'o. La sinjor'o dezir'as, ke mi ĉe'est'u la ĉas'ad'o'n, sed neniam mi pov'as li'n kontent'ig'i, jen li mi'n insult'as, jen li rid'as pri mi — kelk'a'foj'e li far'as ambaŭ kun'e: mi port'as mal'bon'e la paf'il'o'n, mi ŝarĝ'as mal'bon'e, mi cel'as mal'bon'e, kaj mal'bon'e mi paf'as. "Jens dev'as instru'i vi'n. Rigard'u al Jens!" dir'is la sinjor'o. "Tio est'as ĉas'ist'o! Vi ir'as kun la paf'il'o, kvazaŭ ĝi est'us rast'il'o, kiu'n vi port'as sur la ŝultr'o, kaj kiam vi cel'as, ŝajn'as, kvazaŭ vi fal'us sur'dors'e'n."
Fraŭl'in'o Sofia ankaŭ mi'n mok'rid'as, — tamen tio pli'bel'ig'as ŝi'a'n vizaĝ'o'n, ĉar ŝi hav'as bel'a'j'n dent'o'j'n.
Hieraŭ mi paf'is vulp'o'n! La sinjor'o nom'is mi'n bon'a knab'o kaj donac'is al mi inkrust'it'a'n pulv'uj'o'n. La instru'ad'o de Jens port'is bon'a'j'n frukt'o'j'n. La paf'ad'o est'as tamen agrabl'a. — La stud'ad'o en la franc'a lingv'o prosper'as pli bon'e, mi ek'lern'as la el'parol'ad'o'n. Antaŭ ne'long'e mi aŭskult'is ĉe la pord'o, kiam mademoiselle leg'is kun la fraŭl'in'o. Kiam ili fin'is kaj ir'is for, mi en'ŝtel'iĝ'is por vid'i, kiu'n libr'o'n ili uz'is. Diabl'e! Kiel mi mir'is! Ĝi est'is la sam'a, kiu'n mi mem posed'as kaj kiu nom'iĝ'as: L’école du mond'e. Nun mi star'as ĉiu'tag'e ekster la pord'o kun la libr'o en la man'o kaj aŭskult'as — — tio funkci'as bon'e. La franc'a lingv'o est'as pli bel'a ol mi supoz'is; ĝi son'as mir'ind'e, kiam fraŭl'in'o Sofia ĝi'n parol'as.
13
Hieraŭ Di'o sav'is mi'a'n sinjor'o'n per'e de mi'a mal'fort'a man'o. Ni hav'is grand'a'n pelad'o'n en la arb'ar'o de Lindum. Ven'ant'e ĉe la griz'a marĉ'o, subit'e vir'pork'o aper'is, kiu rekt'e al'kur'is al la sinjor'o. Li paf'is kaj traf'is ĝi'n, sed malgraŭ tio la best'o li'n atak'is. La sinjor'o ne tim'is, li el'tir'is si'a'n tranĉ'il'eg'o'n kaj vol'is en'puŝ'i ĝi'n en la brust'o'n de la vir'pork'o, sed mal'sukces'is. Kio'n far'i? — Ĉio okaz'is en unu moment'o tiel, ke neni'u pov'is ven'i por help'i. Ĝust'e kiam mi vol'as ir'i tie'n, ni vid'as ni'a'n sinjor'o'n sur la dors'o de la vir'pork'o, kaj jen ili for'rapid'is. "Paf'u!" li ek'kri'is al la rajd'ist'estr'o — kiu est'is li'a dekstr'a flank'ul'o — sed li ne kuraĝ'is. "Paf'u en li'a'j'n korp'o'n kaj krur'o'j'n!" ek'kri'as li al Jens, dum li preter'ir'as li'n; la paf'il'o de Jens ne funkci'as. Nun la vir'pork'o si'n turn'as kaj preter'kur'as mi'n. "Paf'u Mart'in'o! se ne, mi rajd'os kun la vir'pork'o rekt'e al la infer'o!" li ek'kri'as.
En la nom'o de Di'o! pens'is mi, cel'ant'e al la post'aĵ'o de la best'o, kaj mi traf'is ĝi'n tiel feliĉ'e, ke mi frakas'is ambaŭ ĝi'a'j'n koks'o'j'n. Mi ĝoj'is, ĉiu'j ĝoj'is, sed plej mult'e ĝoj'is ni'a sinjor'o.
"Tio est'is majstr'a paf'o," dir'is li, "gard'u la paf'il'o'n, kiu'n vi man'uz'is tiel lert'e! Kaj aŭd'u!" li dir'is al la rajd'ist'estr'o, "vi azen'id'o! Stamp'u la plej dik'a'n fag'o'n en la arb'ar'o por li'a mal'jun'a patr'in'o! Jens pov'as ir'i hejm'e'n kaj met'i pli bon'a'n ŝton'o'n sur si'a'n paf'il'o'n!" Kiam ni re'hejm'iĝ'is tiu'n vesper'o'n, ĉiu inform'iĝ'is kaj rakont'is pri la okaz'int'aĵ'o. La sinjor'o frap'is mi'a'n ŝultr'o'n, kaj fraŭl'in'o Sofia rid'et'is tiel amik'e al mi, ke mi'a kor'o kvazaŭ salt'is en mi'a'n gorĝ'o'n.
14
Est'as agrabl'a veter'o! La sun'o lev'iĝ'as tiel ruĝ'a kiel brul'ant'a karb'o. Est'as strang'a vid'aĵ'o, kiam ĝi tiel bril'as tra la blank'a'j arb'o'j, kaj ĉiu'j arb'o'j aspekt'as kvazaŭ pudr'it'a'j, kaj la branĉ'o'j ĉirkaŭ'e pend'as ter'e'n. La mal'jun'a "Grand Richard" est'as ruin'ig'it'a, kelk'a'j el ĝi'a'j branĉ'o'j jam romp'iĝ'is. Ĝust'e tia'n sam'a'n veter'o'n ni hav'is antaŭ ok tag'o'j, kiam mi glit'vetur'is al Fussingö kaj kiam mi star'is post fraŭl'in'o Sofia. Ŝi vol'is mem konduk'i la ĉeval'o'j'n, sed post kvar'on'o da hor'o ŝi'a'j fingr'et'o'j ek'frost'iĝ'is.
"J’ai froid", ŝi dir'is al si mem.
"Ĉu mi konduk'os, fraŭl'in'o?" mi dir'is.
"Comment!" ŝi dir'is, "ĉu vi kompren'as franc'e?"
"Un peu, mademoiselle!" mi respond'is.
Tiam ŝi turn'is si'n kaj rigard'is mi'n fiks'e en la okul'o'j'n. Mi pren'is konduk'il'o'n en ĉiu man'o kaj ten'is ambaŭ brak'o'j'n ĉirkaŭ ŝi. Mi etend'is ili'n kiel ebl'e plej mult'e por ne proksim'iĝ'i al ŝi tro mult'e; sed ĉiu'foj'e kiam la glit'vetur'il'o sku'iĝ'is kaj mi ŝi'n tuŝ'is, est'is, kvazaŭ mi tuŝ'is varm'a'n forn'o'n. Ŝajn'is al mi, kvazaŭ mi flug'us kun ŝi tra la aer'o, kaj antaŭ ol mi tio'n sci'is, ni est'is en Fussingö. Se ŝi ne est'us ek'kri'int'a: "Tenez Mart'in! Arrêtez-vous!" mi est'us vetur'int'a rekt'e al Randers aŭ ĝis la fin'o de la mond'o. Ĉu ŝi re'foj'e glit'vetur'il'os hodiaŭ? Sed jen ven'as Jens kun la paf'il'o de la sinjor'o, kiu'n li pur'ig'is — sekv'e ni ĉas'os.
Mi ne sent'as mi'n bon'stat'a. Est'as kvazaŭ pez'a ŝton'o kuŝ'us sur mi'a brust'o. Mi preskaŭ ne manĝ'as, kaj nokt'e mi ne pov'as dorm'i. Est'int'a'n nokt'o'n mi 15 hav'is strang'a'n sonĝ'o'n: mi imag'is, ke mi star'as sur la post'a part'o de l’ glit'vetur'il'o de fraŭl'in'o Sofia; sed subit'e mi sid'is en la glit'vetur'il'o kaj ŝi sur mi'a'j genu'o'j. Mi ten'is mi'a'n dekstr'a'n brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'a tali'o, kaj ŝi ten'is la mal'dekstr'a'n ĉirkaŭ mi'a kol'o. Ŝi si'n kurb'is kaj kis'is mi'n; sed en la sam'a temp'o mi vek'iĝ'is. Ve! Mi tiel volont'e daŭr'ig'us tiu'n sonĝ'o'n! — Tio est'as strang'a libr'o, kiu'n ŝi prunt'e'don'is al mi; mi amuz'as mi'n per ĝi ĉiu'vesper'e — kiu do pov'us est'iĝ'i tiel feliĉ'a kiel tiu tartar'a princ'o! — Ju pli mi leg'as la franc'a'n lingv'o'n, des pli mult'e mi ŝat'as ĝi'n; mi preskaŭ forges'as mi'a'n latin'aĵ'o'n pro tio.
Hieraŭ, kiam ni re'ven'is de la skolop'ĉas'ad'o, la sinjor'o dir'is al mi: "Kaj mi konstat'is, ke vi kompren'as franc'e?" "Mal'mult'e, sinjor'o," mi respond'is. "Sekv'e vi ne plu pov'as serv'ad'i ĉe'tabl'e; ni ja ne pov'os mal'ferm'i la buŝ'o'n pro vi." "Ve!" mi ek'kri'is, "ĉu vi'a sinjor'a moŝt'o do ne vol'as mi'n eks'ig'i?"
"Point du tout," li respond'is. "De nun vi pov'os est'i mi'a valet de chambre! kaj kiam junkr'o Krest'e'n vojaĝ'os Parizon, vi li'n akompan'os — kio'n vi opini'as pri tio?"
Mi est'is tiel kor'tuŝ'at'a, ke mi ne pov'is dir'i unu vort'o'n, sed kis'is li'a'n man'o'n. Kvankam mi nun tre ĝoj'as, ŝajn'as tamen al mi, ke mi ne'volont'e vol'as for'las'i ĉi tiu'n lok'o'n, kaj mi ver'e kred'as, ke mi'a san'o de'post tiu temp'o est'iĝ'is pli mal'bon'a.
Ho ve, mi mal'feliĉ'ul'o! Nun mi sci'as, kio al mi mank'as; Ovidi'us al mi ĝi'n dir'is, tre preciz'e 16 li pri'skrib'is al mi mi'a'n mal'san'o'n. Se mi ne erar'as, ĝi nom'iĝ'as Amor, t. e. am'o, kaj tiu, en kiu'n mi en'am'iĝ'is, est'as sen'dub'e fraŭl'in'o Sofia.
Ho, mi kompat'ind'a mal'saĝ'ul'o! Kiel tio fin'iĝ'os? Mi dev'as ekzamen'i li'a'j'n remedia amor'is!
— Ĵus mi ŝi'n vid'is star'ant'a kaj parol'ant'a en la koridor'o kun Jens; tio tra'tranĉ'is mi'a'n kor'o'n. Ŝajn'as al mi, ke mi dev'us dis'paf'i li'a'n krani'o'n, sed jen ŝi preter'salt'et'is mi'n kun rid'et'o; — mi sent'is, kvazaŭ mi est'us ĉas'ant'a kaj kvazaŭ ĉas'ot'aĵ'o ven'is sub la traf'pov'o de mi'a paf'il'o, mi'a kor'o frap'is al mi'a'j rip'o'j, kaj nur kun pen'o mi pov'is spir'i, kaj mi'a'j okul'o'j est'is kvazaŭ kun'e'kresk'int'a'j kun la ĉas'ot'aĵ'o — ah, malheureux que je su'is!
Kiel dezert'a ŝajn'as al mi la bien'o kaj enu'ig'a. La ge'sinjor'o'j est'as for kaj re'ven'os post ok tag'o'j. Kiel mi pas'ig'os ili'n? Mi hav'as plezur'o'n por neni'o. Mi'a paf'il'o pend'as polv'o'kovr'it'a kaj rust'it'a, kaj mi ne ĝi'n pur'ig'as. Mi ne pov'as kompren'i, kiel Jens kaj la ali'a'j pov'as est'i tiel ĝoj'a'j kaj gaj'a'j; ili parol'as kaj rid'as tiel, ke ĝi kaŭz'as eĥ'o'n en la flank'a konstru'aĵ'o — mi ĝem'as kiel botaŭr'o. Ho, fraŭl'in'o Sofia! Ke vi est'u farm'ist'a knab'in'o aŭ mi princ'o!
Nun la bien'o star'as antaŭ mi'a'j okul'o'j, kvazaŭ ĝi ĵus est'us kalk'pentr'it'a kaj ornam'it'a. La arb'o'j en la ĝarden'o ricev'is delikat'a'n kolor'o'n, kaj ĉiu'j hom'o'j aspekt'as tiel mild'a'j. — Fraŭl'in'o Sofia re'hejm'iĝ'is, ŝi en'ir'is tra la pord'eg'o kiel la sun'o tra nub'o; tamen mi trem'et'as kiel popl'o'foli'o. Est'as bon'e kaj sam'temp'e mal'bon'e est'i en'am'iĝ'int'a.
17
Ni hav'is bel'eg'a'n ĉas'ad'o'n hodiaŭ! La arb'ar'o de Hvidding en'hav'is pli ol tri'cent pel'ist'o'j'n, ĉar ili ven'is de Viskum kaj Fussingø kun ĉiu'j si'a'j ĉas'hund'o'j. Ĉe tag'iĝ'o ni est'is jam tie ven'int'a'j de Thiele. Est'is tut'e kviet'e en la aer'o, kaj dik'a nub'o kovr'is la tut'a'n ĉirkaŭ'aĵ'o'n: oni vid'is nur la pint'o'j'n de Bav'u-alt'aĵ'o'j super ĝi. Tre mal'proksim'e ni pov'is aŭd'i la bru'ant'a'j'n paŝ'o'j'n de la pel'ist'o'j kaj kelk'a'n boj'ad'o'n de hund'o'j.
"Nun ili ven'as de Viskum," dir'is la sinjor'o, "mi pov'as aŭd'i la ĉas'ist'o'j'n."
"Jen ili ankaŭ ven'as de Fussingø," dir'is Jens, "tio est'as Perdriks, kiu boj'as."
Ni pov'is vid'i ankoraŭ neni'o'n pro la nub'o, sed ni aŭd'is la bru'ad'o'n de vetur'il'o'j, la spir'ad'o'n de la ĉeval'o'j, kaj la parol'ad'o'n kaj rid'ad'o'n de la paf'ist'o'j. Jen la sun'o aper'is kaj la nub'o for'iĝ'is iom post iom. Est'iĝ'is plen'a de mov'ad'o ĉiu'flank'e. La arb'ar'administr'ant'o jam komenc'is ord'ig'i la pel'ant'o'j'n, oni aŭd'is ili'n flustr'i al tiu'j, kiu'j vol'is parol'i laŭt'e, kaj kelk'foj'e ek'mov'iĝ'is la bru'il'o'j. De okcident'o kaj sud'o ĉas'ist'o'j ven'is vetur'ant'a'j kaj post ili sekv'is vetur'il'o'j kun hund'o'j, kies vost'o'j pend'is trans la plank'o'j de la vetur'il'o'j, kaj de temp'o al temp'o alt'iĝ'is hund'kap'o, kiu ek'hav'is vang'frap'o'n de la ĉas'ist-knab'o'j. Nu, la sinjor'o mem de'ĉeval'iĝ'is kaj ir'int'e laŭ'long'e de la long'a val'o, li halt'is en la mez'o de la arb'ar'o. Tie li fajf'is, kaj subit'e la korn'lud'ist'o lud'is gaj'a'n melodi'o'n. La hund'o'j est'is mal'kun'ig'it'a'j, kaj baldaŭ ili boj'is, unu post la ali'a kaj fin'e ĉiu'j kun'e. Lepor'o'j, vulp'o'j kaj cerv'o'j aper'is kaj mal'aper'is sur la arb'ar'kovr'it'a mont'et'o. De temp'o al temp'o paf'o son'is, kaj ĝi'a eĥ'o aŭd'iĝ'is ĝis en la val'o. La pel'ant'o'j'n mi ne 18 pov'is vid'i, sed mi aŭd'is ili'a'j'n vok'ad'o'j'n kaj ek'kri'o'j'n, kiam cerv'o aŭ lepor'o vol'is preter'kur'i ili'a'n vic'o'n. Mi paf'is du vulp'o'j'n kaj unu kapr'o'n antaŭ la maten'manĝ'o. Dum la maten'manĝ'o la hund'o'j est'is kun'lig'it'a'j kaj la korn'o'lud'ist'o lud'is, kaj post'e ni re'foj'e ĉas'is. Vid'u: jen ĉe la fin'o de la val'o ek'halt'is du vetur'il'o'j kun ĉiu'j sinjor'o'j kaj fraŭl'in'o'j kaj inter ili fraŭl'in'o Sofia. Tio sav'is la viv'o'n al vulp'o, ĉar kiam mi ek'vid'is la fraŭl'in'o'n, la vulp'o preter'ir'is mi'n. Du hor'o'j'n antaŭ la vesper'o la arb'ar'o est'is sen'ig'it'a de ĉas'ot'aĵ'o kaj la ĉas'ad'o fin'iĝ'is. Ni ĉiu'j ricev'is tri'dek el la paf'it'a'j ĉas'aĵ'o'j, kaj junkr'o Krest'e'n, kiu est'is paf'int'a la plej mult'a'j'n vulp'o'j'n, est'is honor'at'a per muzik'aĵ'o de la korn'o'lud'ist'o.
Hieraŭ mi sekv'is mi'a'n kar'a'n patr'in'o'n al ŝi'a ripoz'ej'o. La nov'a predik'ist'o — Di'o rekompenc'u li'n pro tio! — honor'is ŝi'n per funebr'a predik'aĵ'o, kiu daŭr'is sep kvar'on'o'j'n da hor'o. Ŝi est'is al mi bon'a kaj kar'a patr'in'o — Di'o don'u al ŝi feliĉ'a'n re'viv'iĝ'o'n! †††
Mal'agrabl'a vintr'o! Neni'a glit'vetur'ad'o! Mi sopir'is ĝi'n de post la sankt'a Martinotago, sed van'e! Pluv'ad'o kaj vent'eg'o, sud'a vent'o kaj mal'ĝoj'ig'a veter'o. Pas'int'a'n jar'o'n en tiu ĉi temp'o ni vetur'is al Fussingø; ho kiam mi pens'as pri tiu vesper'o! La lun'o lum'is tiel blank'e kiel arĝent'a teler'o sur la blu'a ĉiel'o kaj ĵet'is nigr'a'j'n ombr'o'j'n sur la voj'o'flank'o'n en la blank'a'n neĝ'o'n. Mi klin'is mi'n tiel, ke mi'a ombr'o kun'fand'iĝ'is kun 19 tiu de fraŭl'in'o Sofia, tiam ŝajn'is al mi, kvazaŭ ni est'as unu. Mal'varm'a vent'o blov'is renkont'e al ni, kaj ĝi re'blov'is ŝi'a'n dolĉ'a'n el'spir'o'n — mi ĝi'n en'spir'is kiel vin'o'n — ho ve, mi mal'saĝ'ul'o! mi en'am'iĝ'int'a mal'saĝ'ul'o! je kio util'os al mi ĉiu'j tiu'j pri'pens'ad'o'j? Dimanĉ'o'n mi vojaĝ'os al Kopenhago kun junkr'o Krest'e'n, kaj ni rest'os tie la tut'a'n somer'o'n. Mi pens'as, ke mi mort'os, antaŭ ol ven'os la monat'o Maj'o. — Ah, mademoiselle Sophie! adieu! un éternel adieu!
La sun'o sub'ir'as post la kar'a Jylland; ĝi'a re'bril'aĵ'o stern'iĝ'as mal'proksim'e'n sur la kviet'a mar'o kiel sen'fin'a voj'o el fajr'o. Mi imag'as, ke ĝi mi'n salut'as de mi'a hejm'o — ve, tio est'as tre mal'proksim'a, kaj mi pli kaj pli mal'proksim'iĝ'as.
Kio'n do oni nun far'as en Thiele? Io tint'et'as en mi'a dekstr'a orel'o, — — ĉu tio est'as fraŭl'in'o Sofia, kiu nun parol'as pri mi? Ho ne! mi est'as ja nur mal'riĉ'a serv'ist'o, kiel do ŝi pov'us pens'i pri mi, sam'e kiel pri la mar'ist'o, kiu ir'as tie'n kaj re'turn'e'n sur la ferdek'o kun kruc'ig'it'a'j brak'o'j? — li rigard'as tiel oft'e nord'e'n — kio do est'as tie por rigard'i? "Sved'o!" li dir'as; "Di'o help'u kaj sav'u ni'n!"
Nun mi sci'as, kio est'as milit'o — mi ĉe'est'is batal'o'n kaj — glor'at'a est'u la Sinjor'o de Zeboat! — ni venk'is. Est'is sved'a'j kaper'ist'o'j, kiel dir'is la ŝip'estr'o. Maten'e, tuj kiam tag'iĝ'is, ni vid'is ili'n 20 je distanc'o de du'on'a mejl'o; oni est'is dir'int'a, ke ili ni'n persekut'is.
"Ĉu est'as inter la pasaĝer'o'j kelk'a'j, kiu'j hav'as la kuraĝ'o'n batal'i kontraŭ la sved'a'j gast'o'j?" dir'is la ŝip'estr'o.
"Mi hav'as bon'a'n paf'il'o'n," respond'is junkr'o Krest'e'n, "kaj mi'a serv'ist'o hav'as ankaŭ unu; ĉu ni foj'e klopod'os la ĉas'ad'o'n, Mort'e'n?"
"Kiel ordon'as la junkr'o!" mi dir'is, kur'ant'e kajut'o'n, kie mi ŝarĝ'is ni'a'j'n paf'il'o'j'n; tiam mi port'is ili'n kun pulv'o kaj kugl'o'j sur la ferdek'o'n. Du jutlandaj soldat'o'j ven'is el la ŝip'kel'o, ĉiu hav'is si'a'n musked'o'n kaj la ŝip'estr'o hispan'a'n paf'il'o'n, tiel long'a'n kiel li mem; la direkt'ist'o kaj la mar'ist'o'j al'port'is hak'il'o'j'n kaj hok'stang'o'j'n.
"Ĉu ni ne pov'as vel'for'kur'i de ili, mi'a kar'a kapitan'o?" mi demand'is.
"Ne, pro la diabl'o," li respond'is. "Vi ja vid'as, ke ili vel'ating'as ni'n tiom, kiom ili pov'as; vi aŭd'os baldaŭ ili'a'j'n kanon'o'j'n; sed se vi tim'as, vi pov'os ir'i hejm'e'n kaj kuŝ'iĝ'i antaŭ la komod'o de vi'a patr'in'o."
Subit'e stri'o da fum'o rul'is de la sved'a ŝip'o, kaj tuj post'e ni aŭd'is terur'a'n bru'ad'o'n kaj krak'ad'o'n super ni'a'j kap'o'j. Baldaŭ nov'a ek'paf'o aŭd'iĝ'is kaj re'foj'e unu, kaj la last'a kugl'o for'ŝir'is split'o'n de ni'a mast'o. Mi sent'is mi'n tre strang'a, mi'a kor'o ek'bat'is, kaj ĉio krak'is ĉirkaŭ mi. Sed la sved'a ŝip'o tiom al'proksim'iĝ'is al ni, ke la kugl'o'j de ni'a'j paf'il'o'j pov'us ating'i la kaper'o'j'n, kaj kiam mi paf'is por la unu'a foj'o, est'is al mi, kvazaŭ mi part'o'pren'is pel'ĉas'ad'o'n. La sved'o'j al'proksim'iĝ'is pli kaj pli, kaj ni star'is post la kajut'o kaj paf'is al ili je ĉiu'j ni'a'j fort'o'j. Mult'a'j kaper'ist'o'j fal'is precip'e per la kugl'o'j de la junkr'o kaj de mi.
21
"Se ni pov'as traf'i skolop'o'n, Mort'e'n, ni pov'as ankaŭ traf'i sved'o'n, kiam li star'as sen'mov'e!" li dir'is.
"Vigl'a'j knab'eg'o'j!" ek'kri'is la kapitan'o. "Ĉu vi vid'as la sved'a'n kapitan'o'n, kiu ir'as tie'n kaj re'e'n kun tiu grand'a glav'o? Paf'u li'n, kaj ni gajn'os la lud'ad'o'n!"
Tiam mi li'n cel'is kaj paf'is, kaj kiam mi for'met'is la paf'il'o'n de mi'a vang'o, mi vid'is li'n rul'fal'i kaj traf'i per la naz'o sur la ferdek'o'n. "Hur'a!" ek'kri'is ni'a ŝip'estr'o, kaj ni ĉiu'j imit'is li'n; sed la kaper'ist'o'j de'flank'iĝ'is kaj vel'ir'is for. Kun la dan'a flag'o sur la mast'o ni vel'ir'is en la fjord'o'n de Kallundborg kaj est'is fier'a'j kaj ĝoj'a'j, ĉar neni'u el la ni'a'j est'is vund'it'a, kvankam la kugl'o'j flug'is trans kaj tra ni'a ŝip'o. La proviz'administr'ant'o, sinjor'o Hartman, est'is la unu'nur'a, kiu vid'is si'a'n sang'o'n kaj eĉ laŭ mir'ind'a manier'o. Li kuŝ'is en la lit'o de la ŝip'estr'o kaj fum'is pip'o'n, kiam la batal'o komenc'iĝ'is. Tuj post'e mi supr'e'n'ir'is al li por pren'i tol'o'n por la kugl'o'j.
"Mort'e'n!" li dir'is: "quid hoc sibi vult?"[8] Sed antaŭ ol mi respond'is, kugl'o tra'ir'is la fenestr'o'n de la kajut'o, ek'pren'is kun si la pip'o'n — kiu el'star'is el la lit'o — kaj la pip'ekstrem'aĵ'o far'is tru'o'n en li'a palat'o. Nun ni est'as ekster danĝer'o kaj en la haven'o. Kiel dolĉ'a est'as la ripoz'o post tia batal'o!
[Pied'not'o 8: "Kio'n signif'as tio?"]
Mi'a kap'o est'as plen'plen'a je ĉiu'j strang'a'j afer'o'j, kiu'j'n mi aŭd'is kaj vid'is. Mi ne pov'as ord'ig'i mi'a'j'n pens'o'j'n, ĉar unu for'pel'as la ali'a'n kiel nub'o'j dum 22 vent'eg'o. Sed la plej strang'a el ĉio est'as, ke mi est'as sen'ig'ot'a de mi'a en'am'iĝ'o. Ju pli long'e mi rest'as tie ĉi, des pli mal'mult'e mi sopir'as je fraŭl'in'o Sofia, kaj mi preskaŭ pov'us kred'i, ke est'as ankaŭ bel'a'j knab'in'o'j en Kopenhago. Se mi verk'us not'aĵ'o'j'n pri Ovidi'i remedium amor'is, tiam mi rekomend'us ekskurs'o'n al la ĉef'urb'o kiel unu el la plej bel'a'j rimed'o'j kontraŭ tiu danĝer'a mal'san'o.
Ho, indulg'em'a ĉiel'o! Kiom mi tra'viv'is! Kiom da ĉagren'o kaj mizer'aĵ'o mi vid'is propr'okul'e! Di'o ni'n pun'is pro ni'a'j pek'o'j kaj ulcer'frap'is si'a'n popol'o'n. Ili fal'is kiel muŝ'o'j ĉirkaŭ mi, sed mi mal'ind'ul'o est'is sav'at'a de la mort'o. Ve, mi'a kar'a junkr'o! Kio'n mi dir'os, kiam mi re'hejm'iĝ'os sen li? Sed mi ne li'n for'las'is, antaŭ ol li el'spir'is si'a'n last'a'n el'spir'o'n; mi don'us por li mi'a'n viv'o'n, sed Di'o ĝi'n indulg'is — glor'at'a est'u li'a nom'o! Dum mi pens'as pri tiu'j terur'a'j tag'o'j, mi'a kor'o romp'iĝ'as.
Kun tim'o kaj sen'parol'e ni sid'is de l’ maten'o ĝis la vesper'o en ni'a izol'it'a dom'o, rigard'is unu la ali'a'n kaj ĝem'ad'is. Nur mal'oft'e ni rigard'is mal'supr'e'n en la sen'hom'a'j'n strat'o'j'n, kie antaŭ'e ŝvarmadis mult'a'j hom'o'j; de temp'o al temp'o ia trist'e figur'e ŝancel'iĝ'is sur la pavim'o kiel fantom'o; sed post la fenestr'o'j ni vid'is sid'ad'i la hom'o'j'n kiel arest'it'o'j'n; la plej mult'a'j sid'is sen'mov'e, kvazaŭ ili est'us pentr'it'a'j portret'o'j. Kiam la rulad'o de la pest'vetur'il'o'j aŭd'iĝ'is, tuj ĉiu'j for'kur'is de la fenestr'o'j, por ne vid'i la terur'a'n vid'aĵ'o'n. Mi vid'is ĝi'n nur unu foj'o'n; neniam mi tio'n forges'os. Jen vetur'is tiu nigr'a mort'anĝel'o kun la long'a'j vetur'il'o'j plen'a'j 23 je mort'int'o'j; ili kuŝ'is ĵet'it'a'j unu sur la ali'a'n kiel best'o'j. De mal'antaŭ la vetur'il'o pend'is la kap'o kaj brak'o'j de jun'a vir'in'o; ŝi'a'j okul'o'j el'star'is el la nigr'e-flav'a vizaĝ'o, kaj la long'a'j kap'o'har'o'j bala'is la strat'o'n.
Tiam la junkr'o trem'is por la unu'a foj'o; li ŝancel'is en si'a'n dorm'ej'o'n kaj kuŝ'iĝ'is sur si'a'n mort'lit'o'n; sed mi ĝem'is en mi'a kor'o: "Ili est'os ĵet'at'a'j en la tomb'o'n kiel best'o'j, la mort'o for'konsum'is ili'n; sed Di'o sav'is mi'a'n anim'o'n de la tomb'a potenc'o, ĉar li akcept'is mi'n, Sel'a!"
Fin'e mi re'hejm'iĝ'is. Kiam mi en'ir'is la pord'eg'o'n, mi'a kor'o bat'is preskaŭ kiel en la tag'o, kiam ni ek'batal'is kontraŭ la Sved'o. Kaj kiam mi en'ir'is en la ĉambr'o'n kaj vid'is la ge'sinjor'o'j'n, vest'it'a'j'n nigr'e, mi ek'plor'is kiel infan'o, kaj ili ĉiu'j plor'is. Pro plor'ad'o mi preskaŭ ne pov'is parol'i, kaj antaŭ ol mi fin'rakont'is tiu'n terur'a'n okaz'int'aĵ'o'n, la sinjor'o for'ir'is kaj en'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n — Di'o konsol'u li'n laŭ si'a kompat'em'o, Am'e'n!
Hodiaŭ por la unu'a foj'o post mi'a al'ven'o ni ir'is ĉas'ad'i. Ve! tio ne est'is kiel en pas'int'a'j tag'o'j, kaj ĝi don'is nur mal'grand'a'n kontent'ec'o'n.
"Mort'e'n," dir'is la sinjor'o mult'foj'e al mi, "mank'as al ni junkr'o Krest'e'n." Kaj tiam li ĝem'is tiom, ke ĝi tra'tranĉ'is al mi la kor'o'n. Ni re'ven'is hejm'e'n long'e antaŭ la vesper'o kaj kun mal'gras'a lepor'o.
24
Ek're'viv'iĝ'as en la bien'o; ni atend'as tre alt'rang'a'j'n fremd'ul'o'j'n: li'a'n ekscelenc'a'n moŝt'o'n Guldenlöve kun sekv'ant'ar'o. Li intenc'as rest'i kelk'a'j'n semajn'o'j'n, kaj li si'n distr'os per ĉas'ad'o. Hieraŭ la sinjor'o parol'is mult'e pri tio ĉe'tabl'e.
"Li de'ven'as de reĝ'a famili'o kaj est'as perfekt'a kavalir'o," dir'is la sinjor'in'o, rigard'ant'e fraŭl'in'o'n Sofia’n.
Ŝi ruĝ'iĝ'is, mal'lev'is la okul'o'j'n teler'e'n kaj rid'et'is, sed mi'a tut'a korp'o mal'varm'iĝ'is kiel glaci'o. Ve! ve! mi pens'is, ke mi est'u sen'ig'it'a je mi'a mal'saĝ'a am'o, sed mi sent'as, ke la mal'san'o re'ven'is en terur'a manier'o. Mi barakt'as kiel perdrik'o en ret'o, sed tio tut'e ne help'as — ho ke mi est'u mil mejl'o'j'n for de tie ĉi!
Fin'e al'ven'is li'a ekscelenc'a moŝt'o kun la plej grand'a pomp'o kaj bel'ec'o; du kurier'o'j kun alt'a'j arĝent-ornam'it'a'j ĉapel'o'j ven'as kur'et'ant'e en la kort'o'n, cent'o'n da paŝ'o'j antaŭ li. Ili star'iĝ'as kun si'a'j long'a'j mult'kolor'a'j baston'o'j ĉe ambaŭ flank'o'j de la grand'a pord'o. La sinjor'in'o si'n mov'as kaj si'n ŝov'as de unu pord'o al ali'a, neniam antaŭ'e mi ŝi'n vid'is tiel facil'mov'a. Fraŭl'in'o Sofia star'is en la salon'eg'o, rigard'ant'e jen en la spegul'o'n jen el la fenestr'o. Ŝi tut'e ne mi'n vid'is, kiam mi tra'ir'is la salon'eg'o'n.
Fin'e li ven'is mem kun ses fier'a'j ĉeval'o'j antaŭ si'a vetur'il'o, li est'as bel'a sinjor'o! Li aspekt'is eminent'a kaj indulg'a, tamen ŝajn'is al mi, ke io mal'plaĉ'a est'as vid'ebl'a je li. Li rid'et'is tiel fi'dolĉ'e kaj palpebr'um'is, kvazaŭ li rigard'is al la sun'o. 25 Li si'n klin'is antaŭ ĉiu el la ge'sinjor'o'j, sed ŝajn'is, kvazaŭ li si'n klin'is nur por re'star'iĝ'i pli alt'e. Ven'ant'e ĉe fraŭl'in'o Sofia, la sang'o supr'e'n'ir'is en li'a'n pal'a'n vizaĝ'o'n, kaj li flustr'is long'a'n franc'a'n kompliment'o'n.
Ĉe'tabl'e li preskaŭ ne de'turn'is la okul'o'j'n de ŝi, eĉ kiam li parol'is kun la ali'a'j. Dum'e ŝi li'n ŝtel'rigard'is, sed mi brul'ig'is mi'a'n man'o'n je la teler'o tiel, ke ĝi est'as hodiaŭ kovr'it'a je vezik'et'o'j; ho, ke tio est'u la sol'a lok'o, kiu mi'n dolor'is!
Est'as sen'dub'e: el tio far'iĝ'os ge'edz'iĝ'o. Oni bezon'as nur atent'i la sinjor'in'o'n. Kiam ŝi rigard'is la fraŭl'in'o'n, ŝi post'e'n ĵet'is la kap'o'n kvazaŭ anas'o, kiu hav'as plen'a'n krop'o'n, de'turn'as la okul'o'j'n kaj ferm'as ili'n, kvazaŭ ŝi est'us ek'dorm'ont'a, kaj tiam ŝi dir'as: "Un cavalier accompli, ma fille! n’est-ce pas vrai? et il vous aime, c’est trop clair!"[9]
Ho ve, jes, tio est'as sufiĉ'e klar'a; kaj ŝi reciprok'e li'n am'as, ankaŭ tio est'as klar'a. Ŝi est'iĝ'u feliĉ'a.
[Pied'not'o 9: Perfekt'a kavalir'o, mi'a fil'in'o! Ĉu ne ver'e? Li vi'n am'as, tio est'as tut'e klar'a.]
Li'a ekscelenc'a moŝt'o ankoraŭ ne mult'e amuz'iĝ'is per la ĉas'ad'o; du foj'o'j'n ni ĉas'is, sed ĉiu'foj'e tio jam enu'ig'is li'n du'on'voj'e. Est'as ĉas'ot'aĵ'o hejm'e en la bien'o, kiu al'tir'as li'n kiel magnet'o. Ve, ke mi est'u rest'int'a en Kopenhago!
26
Hodiaŭ la ge'edz'iĝ'o est'as publik'e deklar'it'a, kaj post ok tag'o'j okaz'os la edz'iĝ'a fest'o. Kie mi kaŝ'os mi'n tiel long'e? Mi ĝi'n ne el'ten'os; kiam li met'as si'a'n brak'o'n ĉirkaŭ ŝi'a tali'o, est'as, kvazaŭ iu tra'pik'as mi'a'n kor'o'n per tranĉ'il'o — —
Ho, kar'a ĉiel'o! Mi kred'as, ke Jens kaj mi est'as sam'sort'ul'o'j; kiam mi al li dir'is tio'n pri la ge'edz'iĝ'o, li tiel fort'e puŝ'is la paf'il'o'n ter'e'n, ke la paf'il'ten'il'o dis'pec'iĝ'is, kaj tiam li kur'is kun la stump'o en erik'ej'o'n. Mi do ne est'as la sol'a mal'saĝ'ul'o en la mond'o.
La variol'o atak'is fraŭl'in'o'n Sofi'an. Ve! Kiel mi trem'as pro ŝi'a viv'o! Ho, se mi pov'us mort'i anstataŭ ŝi, sed mi pov'as hav'i tiu'n mal'san'o'n nur unu foj'o'n. Ŝi'a bel'a vizaĝ'o est'as tut'e kovr'at'a de ulcer'o'j.
Ĉi tie est'as grand'a mal'ĝoj'o. Fraŭl'in'o Maria mort'is, kaj la sinjor'o est'as ne'konsol'ebl'a; sed la sinjor'in'o parol'as nur pri ŝi'a en'ter'ig'o kaj kiel tio okaz'os. Fraŭl'in'o Sofia ja sekv'os si'a'n frat'in'o'n, ĉar ŝi est'as tre mal'san'a. Li'a ekscelenc'a moŝt'o est'as for'vojaĝ'ont'a. — Feliĉ'a'n vojaĝ'o'n! —
Re'foj'e mi el'lit'iĝ'is post long'daŭr'a mal'san'o. Mi kred'is, ke ĝi est'us la last'a, kaj kor'e pet'eg'is al mi'a Di'o pri sav'o. Sed mi promen'os ankoraŭ moment'o'n en tiu ĉi ĉagren'ej'o — tio est'as li'a 27 vol'o — kiu est'u! Est'as al mi, kvazaŭ mi for'sav'is mi'n de la mort'o, kaj ŝajn'as al mi, ke tiu tri-monat'a mal'san'o daŭr'is tri jar'o'j'n. Hieraŭ mi ŝi'n re'vid'is unu'a'foj'e de post mi'a en'lit'iĝ'o, kaj eĉ kun mal'konstern'o, preskaŭ mi kred'us, ke la mal'san'o for'pren'is kun si mi'a'n mal'saĝ'a'n am'o'n. Ŝi est'is iom pal'a, kaj mi opini'is, ke ŝi ne aspekt'is tre ĝoj'e. Ho ve! Ŝi ne hav'as special'a'n kaŭz'o'n por tio. Li'a ekscelenc'a moŝt'o re'ven'is la est'int'a'n semajn'o'n, kiel mi aŭd'is. Li sen'dub'e est'as grand'a diboĉ'ul'o; antaŭ ne'long'e mi vid'is tra fend'aĵ'o de mi'a pord'o, ke li kondut'is tre mal'dec'e kun la serv'ist'in'o de la sinjor'in'o. Ho, la kompat'ind'a fraŭl'in'o Sofia! Se mi est'us li'a ekscelenc'a moŝt'o, mi ŝi'n al'preĝ'us kiel anĝel'o'n de la ĉiel'o.
Li'a ekscelenc'a moŝt'o for'vojaĝ'is kaj las'is tie ĉi si'a'n kar'ul'in'o'n. Si jam enu'ig'is li'n, — Di'o pardon'u mi'n! — mi kred'as, ke li sam'e enu'ig'is ŝi'n. Ŝi sekv'e ne plu sopir'as je li, ĉar ŝi est'as tiel viv'o'plen'a kiel antaŭ'e, preskaŭ pli viv'o'plen'a; tamen de temp'o al temp'o iom fier'a. Kelk'foj'e ŝi parol'as al mi kvazaŭ al almoz'ul'o kaj kelk'foj'e kvazaŭ mi est'us ŝi'a egal'ul'o. Mi kompat'ind'ul'o, mi preskaŭ kred'as, ke ŝi mi'n mok'as —. Mi ne est'iĝ'is ankoraŭ saĝ'a, ĉar ŝi pov'as far'i mi'n ĝoj'a aŭ mal'ĝoj'a, tut'e laŭ si'a plaĉ'o.
Mi'a'n san'o'n mi neniam re'akir'os; la vigl'ec'o de mi'a jun'a aĝ'o tut'e for'iĝ'is. Mi sent'as mi'n pez'a kaj lac'a en tut'a mi'a est'aĵ'o, kaj neni'o pov'as mi'n amuz'i. Mi ne dezir'as ĉas'i nek leg'i; mi'a paf'il'o kaj 28 mi'a Ovidi'us est'as ambaŭ polv'o'kovr'it'a'j. La franc'a lingv'o, kiu'n mi tiel am'is antaŭ'e, komenc'as mal'plaĉ'i al mi, mi ne vol'as plu leg'i nek aŭd'i ĝi'n — ĝi est'as tromp'a lingv'o!
Jens kaj mi inter'ŝanĝ'is ni'a'n ĉambr'o'n. Li fin'e vol'is hav'i la mi'a'n, ĉar li ne kuraĝ'is kuŝ'i tut'e apud la en'ter'ig'ej'o, la mal'saĝ'ul'o! Tamen li mem iam kuŝ'os tie por ĉiam. La inter'ŝanĝ'o tre plaĉ'as al mi, ĉar nun tra la fenestr'o mi pov'as vid'i la tomb'o'j'n de mi'a'j kar'a'j ge'patr'o'j — ili est'as bon'e protekt'at'a'j — Di'o ĝoj'ig'u ili'a'j'n anim'o'j'n en la ĉiel'o! Tie mal'proksim'e est'as la tomb'o de sinjor'o Søren; ĉiam kresk'as sur ĝi ĉi'a'j kard'o'j — mi dev'as ili'n el'ŝir'i!
La serv'ist'in'o de la sinjor'in'o nask'is fil'et'o'n. Ŝi kulp'ig'is punt'o'vend'ist'o'n — sed en la tut'a bien'o ĉiu sci'as, kiu est'as la kulp'ul'o. La jun'a fraŭl'in'o mem mok'ŝerc'is pri tio. Mi ne kompren'as, kiel ŝi pov'is tio'n far'i; sed ŝi est'as sen'zorg'a kaj rid'as pri ĉio — mi ne hav'as tia'n karakter'o'n.
Ĉu mi sonĝ'as aŭ ĉu mi mal'dorm'as? Ĉu mi'a prudent'o mi'n tromp'is, aŭ ĉu ver'e ŝi est'is mi'a? Jes, ŝi est'is mi'a — mi ŝi'n ĉirkaŭ'brak'is per mi'a'j brak'o'j, ŝi ripoz'is sur mi'a brust'o kaj kovr'is mi'a'n vizaĝ'o'n per kis'o'j — per varm'eg'a'j kis'o'j — nun 29 mi volont'e mort'us, tiel feliĉ'a mi est'os neniam plu. Sed ne! kiel tio okaz'is al mi? Ĉu mi rev'as? Kio'n mi far'is? Ve, mi ne sci'as, kio'n mi skrib'as — mi tim'as, ke mi frenez'iĝ'os.
Mi memor'e re'vok'as ĉi tiu'n dolĉ'a'n maten'o'n! Mi bon'e pri'pens'u, kiel feliĉ'eg'a mi est'is; est'as nur nun, ke mi kvazaŭ el'ebri'iĝ'as. — La sinjor'o re'ven'is de ĉas'ad'o, kaj Jens est'is rest'int'a en la arb'ar'o por el'tir'i la hund'o'n, kiu est'is fal'int'a en tru'eg'o'n. Mi bon'e sci'is, ke li ne re'ven'os antaŭ tag'iĝ'o, kaj tiel mi'n ek'kapt'is la dezir'o kuŝ'i en mi'a antaŭ'a ĉambr'o. Mi ĵus ek'dorm'is, kiam mi est'is vek'at'a per kis'o. Terur'it'e mi ek'sid'is kaj est'is vok'ont'a; tiam subit'e mi sent'is man'o'n sur mi'a buŝ'o kaj brak'o'n ĉirkaŭ mi'a nuk'o, kaj dolĉ'a voĉ'o flustr'is — ho ĉiel'o! Tio est'is la ŝi'a, mi ne kuraĝ'is el'dir'i ŝi'a'n nom'o'n. Tiam — tiam — ho mi pek'ul'o! mi hard'it'a pek'ul'o! mi perfid'is mi'a'n sinjor'o'n! kaj mi eĉ ne pov'as sincer'e kaj kor'e bedaŭr'i tio'n. Ĉiu'foj'e kiam mi vol'as pent'o'far'i, mi est'as mal'help'at'a de kaŝ'it'a ĝoj'o, kiu mok'as pri mi'a pent'o. Mi sent'as tio'n: mi sopir'as ripet'i tiu'n mal'bon'far'o'n, kiu'n mi dev'us mal'ben'i.
"Etern'e la mi'a!" est'is la unu'a'j vort'o'j, kiu'j'n mi prov'is el'dir'i; sed tiam ŝi si'n el'tir'is el mi'a'j brak'o'j kun ek'kri'o, kaj — mi est'is sol'a. La pord'o knar'is, kaj mi ek'sid'is en mi'a lit'o; mi dub'as, ĉu ĉio tio est'as fantom'aĵ'o.
Ho! kial ŝi for'kur'is? kial do ŝi en'ir'is al mi ne'vok'it'a, ne'tent'it'a? Ĉu ŝi mi'n am'is, kiel mi am'is ŝi'n, silent'e, intern'e, brul'ant'e?
30
Ho mond'o! ho mond'o! kiel tromp'a vi est'as! Honest'ec'o jam ne ekzist'as, virt'o kaj honor'o est'as pied'prem'at'a'j! Sed kial mi vol'as plend'i? Ĉu mi est'as pli bon'a ol ŝi? Ĉu mi'a pek'o est'is pli mal'grand'a, ĉar mi kred'is, ke mi'a am'o est'as pli grand'a? Ho ve, mi akir'is la rekompenc'o'n, kiu'n mi ind'as, ni est'as egal'e mal'bon'a'j, unu perfid'as la ali'a'n. Ho! vi tromp'a vir'in'o! vi fals'a edz'in'o de Potifaro! est'is tial, kial vi el'ig'is ek'kri'o'n kaj for'kur'is pro tio, ke vi aŭd'is mi'a'n voĉ'o'n. Tio do est'as mal'nov'a kutim'o — kiam vi serĉ'is mi'a'n lit'o'n — ne, la lit'o'n de Jens! Mal'nov'a am'o, mal'nov'a pek'o! dum mi vi'n ador'is, dum mi konsider'is vi'n kun respekt'o kiel sankt'a'n anĝel'o'n, tiam vi am'intrig'is kun mi'a kun'serv'ist'o!
— — Est'is en la mez'o de la nokt'o. Ebri'a pro dolĉ'a'j re'memor'o'j, mi ir'is en la ĝarden'o'n. En mal'lum'a voj'o mi vid'is i'o'n mov'iĝ'ant'a'n — ŝajn'is al mi, ke tio est'as ŝi. Rapid'e mi tie'n kur'is — est'is ŝi! Jes, est'is ŝi, sed kiel mi ŝi'n trov'is? Sur la genu'o de Jens, kun la brak'o'j ĉirkaŭ li'a kol'o — ek'terur'it'e ĉiu for'kur'is si'a'n voj'o'n, kaj mi star'is, kvazaŭ mi est'is tuj fal'ont'a en abism'o'n. La sun'o trov'is mi'n sur tiu sam'a lok'o, est'is al mi mal'varm'eg'e — mi trem'is kiel popl'o'foli'o. Ho, vi mizer'a tromp'a mal'virt'ig'it'a mond'o!
Mi ŝi'n vid'is por la unu'a foj'o post tiu pek'o'plen'a nokt'o. Subit'a ruĝ'iĝ'o tra'kur'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n, ŝi ĉirkaŭ'rigard'is en la ĉambr'o por ne vid'i mi'n. Mi sent'is, ke mi far'iĝ'as mal'varm'a kaj varm'a sam'temp'e. En la moment'o, kiam ni est'is sol'a'j, 31 ŝi preter'ir'is mi'n rapid'e kaj dir'is kun du'on'e ferm'it'a'j okul'o'j: "Silence!" Sam'temp'e ŝi prem'is mi'a'n man'o'n, kaj jen ŝi est'is ekster la ĉambr'o.
Ĉiu'j en la bien'o sci'as ĉio'n: La sinjor'o, la sinjor'in'o, tut'a la bien'o tio'n sci'as, kaj est'as Mamsel Lap'us, kiu ĝi'n mal'kovr'is kaj publik'ig'is. La jun'a fraŭl'in'o volont'e ŝi'n mok'ŝerc'is; sed tio'n ŝi bon'e en'skrib'is en si'a'n memor'o'n. Neni'u rimark'is, ke tiu ruz'a vir'in'o kompren'as la dan'a'n lingv'o'n, kaj tial oni kelk'foj'e ne si'n'gard'e dir'is i'o'n, pri kio ŝi ek'sci'is la ver'o'n. Post'e ŝi tiel long'e spion'ad'is, ke fin'e ŝi sukces'is vid'i ili'n kun'e en la lit'o.
Ĉiel'o! kia skandal'o est'iĝ'is el tio! La sinjor'o ĉirkaŭ-ir'ad'is kiel frenez'ul'o kun si'a paf'il'o por paf'mort'ig'i Jens’on, sed Jens est'is jam mal'proksim'e sur si'a ĉeval'o. La jun'a fraŭl'in'o sid'is kiel mal'liber'ul'in'o en la angul'salon'o, por ke la sinjor'o ne far'u al ŝi mal'bon'o'n. Kar'a ĉiel'o! Kiel tio fin'iĝ'os? Mi trem'as ĉiu'foj'e, kiam mi aŭd'as li'a'n voĉ'o'n. Mi'a konscienc'o mi'n kondamn'as kaj far'as mi'n tim'em'ul'o. Pent'o kaj tim'eg'o tiel mi'n atak'is, ke am'o kaj ĵaluz'o est'as tut'e pel'it'a'j el mi'a brust'o. Ho, ke mi est'u kvin'dek mejl'o'j'n sub la ter'o!
Jens est'is tie ĉi. Li ven'is en la nokt'o en mi'a'n ĉambr'o'n por ek'aŭd'i, kiel ĉio okaz'as. Li est'is kvazaŭ ebri'a hom'o, plor'is kaj blasfem'is sam'temp'e. "Ne mal'kaŝ'u, ke mi est'is tie ĉi," li dir'is, kiam li ir'is for, "ali'e vi est'os mort'a hom'o!" Li sen'dub'e plen'um'os si'a'n promes'o'n; kaj mi est'u si'n'gard'a. Sed kio'n li do intenc'as? Li mem ne sci'as tio'n.
32
La jun'a fraŭl'in'o mal'aper'is!
Est'int'a'n nokt'o'n ŝi for'kur'is tra la fenestr'o. Jens sen dub'o est'is tie ĉi por for'konduk'i ŝi'n, ĉar iu renkont'is mez'nokt'e du person'o'j'n sur unu ĉeval'o, sed pro la mal'lum'ec'o li ne pov'is vid'i, ĉu ambaŭ est'as vir'o'j. Tio okaz'is sur la voj'o al Viborg, kaj ni ĉiu'j est'is ekster'dom'e la tut'a'n tag'o'n por serĉ'i. Ni re'ven'is ne trov'int'e ili'n. Mi sci'iĝ'is, ke ili trans'ir'is la pont'o'n de Skjerno, sed mi est'as prudent'a kaj ne ven'os tro proksim'e al ili.
Ve, ve al la mond'o, en kiu ni viv'as! Ve al mi'a kompat'ind'a sinjor'o! Li cert'e mort'os pro tio. Li kuŝ'as, kaj al neni'u est'as permes'at'e vizit'i li'n.
Hodiaŭ la sinjor'o ven'ig'is mi'n al si. Ho, kar'a Di'o! Kiel pal'a li est'is, kia'j'n kav'iĝ'int'a'j'n vang'o'j'n li hav'is! Mi preskaŭ pov'us dir'i, ke li jam ne viv'as.
"Mort'e'n!" li dir'is, kiam mi en'ir'is. "Ĉu tio est'as vi? Ven'u ĉi tie'n al mi!"
Tuj kiam mi aŭd'is li'a'n voĉ'o'n, mi ek'plor'is. Ĉar est'is, kvazaŭ li'a voĉ'o ven'is el barel'o, kaj kiam li vok'is tra la pord'eg'o: "Mort'e'n! Ven'u kun la hund'o'j!", tiam est'is, kvazaŭ la bien'o renvers'iĝ'us, kaj kok'o'j kaj anas'o'j ek'flug'is ĉirkaŭ'e kun tim'eg'o. Sed tiam li parol'is mal'laŭt'e, tiel flustr'e, ke mi'a kor'o est'is romp'iĝ'ont'a.
"Mort'e'n!" li dir'is, "ĉu vi ne vid'is skolop'o'j'n?"
"Ne, vi'a moŝt'o!" mi respond'is plor'ant'e. "Mi tut'e ne est'is ekster'dom'e."
"Ho, vi ne est'is?" li dir'is. "Mi ne plu paf'os mult'a'j'n!"
33
"Ho jes!" mi respond'is. "Di'o pov'as re'foj'e help'i vi'n!"
"Ne, Mort'e'n!" li dir'is, "kun mi ĉio fin'iĝ'is. Se mi hav'us ankoraŭ Krest'e'n!"
Jen li re'ten'is du larm'o'j'n, kiu'j est'is en'iĝ'ont'a'j li'a'j'n kav'a'j'n okul'o'j'n.
"Kie est'as Vaillant?" li demand'is.
"Ĝi kuŝ'as ĉe la kamen'o," mi respond'is.
"Vok'u ĝi'n!" li dir'is.
La hund'o ven'is kaj kuŝ'ig'is la kap'o'n sur la lit'o'n. La sinjor'o long'e frap'et'is ĝi'n kares'e kaj rigard'is ĝi'n melankoli'e.
"Vi est'is por mi fidel'a knab'o," li dir'is. "Vi ne mi'n for'las'is. Kiam mi est'os mort'int'a, vi paf'mort'ig'u kaj en'ter'ig'u ĝi'n sub la grand'a fraksen'o ekster la en'ter'ig'ej'o, sed paf'u ĝi'n bon'e, kaj ne las'u ĝi'n diven'i, kio'n vi intenc'as — promes'u tio'n al mi!"
"Jes, vi'a moŝt'o!" mi respond'is.
"Ĝi aparten'os al neni'u ali'a," li dir'is, re'fal'ant'e sur la kap'kusen'o'n. "Mi'a'n ĉas'ĉeval'o'n kaj la paf'il'o'n kaj mi'a'n portepe'o'n vi hered'os; mi'a'n blank'frunt'a'n ĉeval'o'n vi neniam for'las'os; se ĝi est'iĝ'os tiel aĝ'a, ke ĝi ne pov'os plu manĝ'i, tiam mort'paf'u ĝi'n."
"Jes, kar'a sinjor'o!" mi respond'is; mi preskaŭ ne pov'is dir'i tio'n pro plor'ad'o.
"Kaj jen," li dir'is, "kuŝ'as paper'a sak'et'o sur la tabl'o, vi ĝi'n hered'u pro vi'a'j bon'a'j serv'o'j. — Nun ir'u, Mort'e'n! kaj preĝ'u al Di'o por mi'a kulp'a anim'o!"
Mi kis'is li'a'n man'o'n, kiu'n li etend'is al mi, kaj ŝancel'ir'is al mi'a ĉambr'o — ho! Di'o don'u al li feliĉ'a'n mort'o'n! Li est'is por mi tiel bon'a kaj favor'a sinjor'o!
34
Fin'e ankaŭ li mort'is! Nun mi hav'as plu neni'a'n amik'o'n sur la ter'o. — Ĉi tie mi ne vol'as rest'i; mi vol'as for'ir'i en la mond'o'n por sen'ig'i mi'n je mi'a'j melankoli'a'j pens'ad'o'j —. Kompat'ind'a Vaillant! Kiam mi ek'pren'is la paf'il'o'n, ĝi salt'is ĉirkaŭ'e tiel ĝoj'a, ĝi ne sci'is, ke mi konduk'as ĝi'n al la mort'o —. Ne! tia'n ek'paf'o'n mi far'os neniam plu dum mi'a viv'o; kiam mi streĉ'is la ĉan'o'n kaj ĝi tio'n aŭd'is, sving'is la vost'o'n kaj ĉirkaŭ'rigard'is, ĝi atend'is ĉas'ot'aĵ'o'n kaj tut'e ne pens'is, ke la kugl'o est'is destin'at'a por ĝi mem; kiam la pulv'o ek'brul'is, kaj ĝi konvulsi'e kuŝ'is ter'e, est'is, kvazaŭ mi'a kor'o est'is salt'ont'a el mi'a brust'o. Ho, mi'a kar'a, mort'int'a sinjor'o! Tio est'is la last'a, la plej mal'facil'a serv'o, kiu'n mi far'is por vi.
Du'a'n foj'o'n — ebl'e last'a'n foj'o'n — mi adiaŭ'as vi'n, ho mi'a kar'a nask'iĝ'land'o! Adiaŭ, ho verd'a arb'ar'o — kaj brun'a step'o! Adiaŭ ĉiu ĝoj'o de mi'a jun'a aĝ'o! Pli mal'pez'a est'is mi'a kor'o, kiam antaŭ du jar'o'j mi tra'fend'is tiu'j'n ĉi ond'o'j'n; tiam mi hav'is mi'a'n bon'a'n sinjor'o'n, nun li ripoz'as en si'a tomb'o, sam'e kiel mi'a junkr'o; kaj ŝi — kiu'n mi volont'e forges'us — vag'ad'as en la mond'o, Di'o sci'as kie kaj kiel. Mi do prov'os la lud'ad'o'n de la sort'o kaj manĝ'os mi'a'n pan'o'n inter fremd'ul'o'j. Jes! la milit'o'n mi prov'os! Ĝi don'os pan'o'n aŭ mort'o'n! La blank'frunt'a ĉeval'o kaj mi ir'os kun'e, ĝi est'as mi'a last'a amik'o en la mond'o.
35
Ĉi tie mi sid'as kiel milit-kapt'it'o en fremd'a land'o. Ĝis nun mi'a glav'o mi'n help'is. Mi'a kolonel'o kaj mi batal'is kontraŭ mal'amik'o'j; sed ni est'is du kontraŭ dek. Ho ve, mi'a kompat'ind'a ĉeval'o! Vi dev'is mort'i — ho ke mi mort'u ankaŭ!
Tio ne pov'as daŭr'i pli long'e! Ili mi'n tren'is de unu fortik'aĵ'o al ali'a; ili al'log'is kaj minac'is mi'n, por ke mi soldat'iĝ'u, sed prefer'e mi pere'os en sub'ter'a mal'liber'ej'o ol batal'i kontraŭ mi'a propr'a reĝ'o kaj estr'o. Ankoraŭ pli volont'e mi hav'us mi'a'n liber'ec'o'n. Mi klopod'os ĝi'n akir'i aŭ trov'i la mort'o'n!
Fin'e kaj spit'e al ĉio mi est'iĝ'is sved'a soldat'o! Kvankam mi kiel ebl'e plej si'n'gard'e mi'n kaŝ'is kiel ĉas'ot'aĵ'o en arb'ar'o kaj mez'e de ŝton'eg'o'j, tamen ili mi'n trov'is. Kio'n ali'a'n mi dev'us far'i? Pli bon'e est'as sub la bon'a ĉiel'o de Di'o inter glav'o'j kaj kanon'o'j ol inter kvar mur'o'j de mal'liber'ej'o! Ili promes'is al mi, ke neniam mi batal'os kontraŭ mi'a'j sam'land'an'o'j, sed nur kontraŭ Grand'rus'o'j — ili ebl'e hav'as la ver'a'n kugl'o'n kun la nom'o de Mort'e'n Vinge sur ĝi.
36
Sinjor'o mi'a Di'o! Kiel strang'a'j est'as vi'a'j voj'o'j! Mult'a'j'n mil'o'j'n da mejl'o'j de Dan'uj'o mi est'as tie ĉi en du'on'e sovaĝ'a kaj zorg'o'plen'a land'o; mi ir'as trans frost'it'a'j'n river'o'j'n kaj vag'as en la neĝ'o ĝis mi'a'j genu'o'j; sed hejm'e la arb'ar'o kaj la kamp'ar'o sur'met'is si'a'n verd'a'n somer-vest'aĵ'o'n. Ekster mi'a mal'nov'a ĉambr'o'fenestr'o star'as la pom'uj'o plen'a je flor'o'j, la kanaben'o kant'as en la gros'arb'et'aĵ'o, la sturn'o sid'as sur la preĝ'ej'o kaj flut'as si'a'n ĝoj'a'n melodi'o'n, kaj la alaŭd'o kant'as alt'e en la nub'o'j. Tie ĉi blek'as vulp'o'j kaj urs'o'j; akcipitr'o'j kaj korv'o'j blek'as en la nigr'a'j arb'ar'o'j. Kie do fin'iĝ'os tiu ĉi dezert'o? Ve! kie fin'iĝ'os mi'a mizer'a viv'o?
Ĉu mi unu foj'o'n ĝis'viv'os la tag'o'n, kiam mi re'vid'os mi'a'n nask'iĝ'land'o'n? Dum long'a'j zorg'o'plen'a'j jar'o'j, dum du'dek-kvar vintr'o'j mi ĉas'ad'is zibel'o'j'n kaj mustel'o'j'n en la arb'ar'o'j de Siberujo! Kiel long'e jam ted'is mi'n la viv'o! Sed pacienc'e mi vol'as atend'i, ĝis kiam mi'a Di'o kaj sav'int'o mi'n vok'os. Ebl'e li vol'as, ke mi'a'j lac'a'j membr'o'j ripoz'u en la ter'o de mi'a patr'uj'o —. Ho, mi vid'as supr'e'n'tir'it'a la dan'a'n flag'o'n, la kar'a'n sign'o'n de la Kruc'o kaj de la Sav'int'o! Mi'a anim'o, glor'u la Sinjor'o'n! Ĉio, kio est'as en mi, glor'u li'a'n sankt'a'n nom'o'n.
Mi est'as tut'e proksim'e de la mort'o aŭ tre mal'proksim'e de ĝi! En vent'eg'o kaj mal'bon'eg'a veter'o 37 mi al'proksim'iĝ'is al mi'a am'at'a nask'iĝ'land'o. La ond'eg'o'j bat'eg'is ni'a'n ŝip'o'n kaj minac'is en'glut'i ni'n! Sed la Sinjor'o sav'is mi'n, li'a man'o mi'n sub'ten'is —, li ne vol'as nun re'tir'i ĝi'n de mi, kvankam mal'riĉ'a kaj du'on'e nud'a mi est'as ir'ont'a inter fremd'ul'o'j.
Mi trov'is rifuĝ'ej'o'n kontraŭ la vent'eg'o de la mond'o; pi'a kaj nobl'a sinjor'o, pren'int'e mi'n en si'a'n serv'o'n, promes'is zorg'i pri mi ĝis mi'a mort'o.
Kiel bel'eg'a land'o est'as ja ĉi tiu! Ĉio en plen'a flor'ad'o! Verd'a'j arb'ar'o'j kaj verd'a'j herb'ej'o'j! Flor'o'j ĉie! En Siberujo est'as ankoraŭ vintr'o. Di'o est'u glor'at'a pro tia inter'ŝanĝ'o!
Mi'a sinjor'o mult'e mi'n am'as, oft'e mi dev'as sid'i mult'a'j'n hor'o'j'n kaj rakont'i al li pri milit'o kaj pri ĉiu'j land'o'j, kiu'j'n mi tra'vag'ad'is. Kaj se li volont'e aŭskult'as, mi volont'e rakont'as; ĝoj'ig'as mi'n, re'memor'ig'i al mi mi'a'j'n mult'a'j'n sufer'it'a'j'n mal'feliĉ'o'j'n.
Ho, kompat'em'a Di'o! tiu mal'dolĉ'a pokal'o ne est'is ankoraŭ mal'plen'ig'it'a! Ĉu la iam'a vund'o re'foj'e dev'as est'i ŝir'e mal'fermat'a!? Jes, ĉar tio plaĉ'is al vi! — Mi ŝi'n re'vid'is — ŝi'n? ho ne! ne ŝi'n! fal'int'a'n anĝel'o'n mi vid'is, figur'o'n de la mal'lum'o —; oft'e mi dezir'is est'i mort'int'a, sed nun — mi mal'am'as la viv'o'n — mi ne pov'as plu skrib'i — —
38
Ne est'as pro plezur'o, ke mi re'pren'is la plum'o'n; sed se iu ek'vid'os tiu'n ĉi tag'libr'o'n post mi'a mort'o, tiam li vid'os, kiel la pek'o pun'as la pek'ul'o'n.
Tiu'n mal'ĝoj'ig'a'n tag'o'n mi distr'is mi'n per promen'ad'o en ni'a bel'a ĝarden'o. Kiam mi preter'ir'is mal'ferm'it'a'n krad'pord'o'n, tie star'is vir'o, kies vizaĝ'o ŝajn'is al mi kon'at'a, tamen la dens'a nigr'e'griz'a barb'o kaj mal'gaj'eg'a rigard'o preskaŭ mi'n tim'ig'is.
"Ĉu vi est'as ankaŭ tie ĉi?" dir'is li grimac'ant'e. La baston'o de'fal'is de mi'a man'o, kaj ĉiu'j mi'a'j membr'o'j ek'trem'is — tio est'is Jens!
"Kar'a mi'a Di'o!" mi dir'is; "ĉu vi'n mi renkont'as tie ĉi? Kie est'as fraŭl'in'o Sofia?"
Li el'ig'is laŭt'a'n blasfem'o'n: "La diabl'o pren'is la fraŭl'in'o'n kaj eĉ la vir'in'ec'o'n; sed ĉu vi vol'as vid'i mi'a'n kor'e am'at'a'n edz'in'o'n, jen tie ŝi est'as kaj sark'as. Sof'i’!" li ek'kri'is, "jen est'as iam'a kon'at'o!"
Ŝi si'n turn'is du'on'e — ŝi est'is sur'genu'e tri paŝ'o'j'n de mi —, rigard'is mi'n unu moment'o'n kaj de'nov'e ek'sark'is. Mi ek'vid'is eĉ ne unu mov'o'n sur ŝi'a vizaĝ'o — tiu vizaĝ'o! tiu iam tiel bel'eg'a vizaĝ'o! kiel ĝi ŝanĝ'iĝ'is! Pal'e'flav'a, kovr'it'a je sulk'o'j; melankoli'a ĝi aspekt'is, kvazaŭ ĝi rid'et'is neniam. Larĝ'bord'a ĉapel'o kun long'a'j ĉifon'o'j de nigr'a punt'aĵ'o ĝi'n far'is ankoraŭ pli mal'hel'a. Mal'pur'a'j vest'aĵ'aĉ'o'j, kiu'j iam est'is elegant'a'j kaj bel'eg'a'j, pend'is ĉirkaŭ ŝi'a dik'a, mal'graci'a korp'o. Mi sent'is, ke mi tuj sven'os. Mi'n ek'kapt'is tim'o, abomen'o, kvazaŭ mi subit'e vid'is serpent'o'n. Mi ne pov'is parol'i, nek for'mov'i mi'n de tiu lok'o.
39
Jens el'ig'is mi'n de tiu stat'o. Li ek'kri'is: "Nun ŝi ne est'as plu tiel bel'a kiel en tiu nokt'o, kiam ŝi en'ŝtel'iĝ'is en vi'a'n lit'o'n!"
Mi ek'trem'is.
"Or'um'aĵ'o el'uz'iĝ'is," li dir'is plu'e, "sed la bel'a'n haŭt'o'n ŝi hav'as ankoraŭ, fier'a kaj malic'a ŝi est'as ankoraŭ, kaj la buŝ'o'n ŝi pov'as mov'ad'i. He! vi'a sinjor'in'a moŝt'o! Parol'u iom kun ni!"
Ŝi silent'is kaj ŝajn'ig'is, ke ŝi tio'n ne aŭd'is, kvankam li parol'is sufiĉ'e laŭt'e.
"Nun ŝi ne vol'as," li dir'is, "sed post kiam ni re'hejm'iĝ'os, ŝi'a buŝ'o est'os kvazaŭ mov'iĝ'ant'a klak'et'il'o. CuĈu vi ne hav'as i'o'n por mi pro memor'o al ni'a iam'a amik'ec'o, Mort'e'n?"
Mi don'is al li kelk'a'n mon'o'n kaj for'ir'is kvazaŭ en sonĝ'o en ni'a'n ĝarden'o'n. Ĉe la ĝarden'pord'o star'is mi'a sinjor'o.
"Ĉu vi kon'as tiu'j'n hom'o'j'n?" li demand'is.
"Ho ve, vi bon'a Di'o!" mi respond'is. "Jes, mi kon'is ili'n antaŭ mult'a'j jar'o'j."
"Ili est'as mal'bon'a'j hom'o'j," li dir'is. "Ŝi est'as malic'a kaj ekzil'it'a, kaj li drink'as kiel pork'o. Ili loĝ'as de antaŭ kelk'a'j jar'o'j en dom'o ĉe la mar'bord'o! Li fiŝ'kapt'as kaj dum la labor'tag'o'j ŝi labor'as en la ĝarden'o. Ĉu ŝi de'ven'as de honest'a popol'o?"
Tiam mi'a'j larm'o'j ek'flu'is kaj sen'pez'ig'is mi'a'n prem'it'a'n kor'o'n. Mi rakont'is al li, kiu'j ili est'as, kaj li'a terur'o est'is tiel grand'a kiel mi'a mal'ĝoj'o.
40
Mi dub'as pri tio, ĉu mi daŭr'e rest'os en tiu ĉi lok'o. Mi'a loĝ'ad'o tie ĉi tut'e ne plu plaĉ'as al mi, de kiam mi sci'as, ke mi est'as en ŝi'a proksim'ec'o, kaj ĉar mi ne ĉiam pov'as evit'i ŝi'n. Mi ankoraŭ ne parol'is kun ŝi, ĉar mi ŝi'n evit'as kiel demon'o'n. Jens serĉ'as mi'n kun trud'em'o, kiu plaĉ'as nek al mi nek al mi'a sinjor'o. Kiam mi flar'as li'a'n brand'odor'a'n spir'ad'o'n, tiam est'as al mi, kvazaŭ iu prezent'as al mi venen'o'n por trink'i.
Li rakont'is al mi si'a'n histori'o'n — ho, kiel terur'a, kiel abomen'a ĝi est'as! En Dan'uj'o, en German'uj'o ili vag'ad'is de unu urb'o al ali'a — li lud'ad'is la korn'o'n, kaj ŝi kant'ad'is kaj lud'ad'is sur la liut'o; per tio ili per'labor'is si'a'n pan'o'n, kaj kiam tio ne sufiĉ'is plu, ŝi komenc'is meti'o'n, kiu dis'ŝir'as mi'a'n kor'o'n, kiam mi pens'as pri tio. Fin'e ankaŭ tio dev'is fin'i, kaj ili est'us pere'ont'a'j pro mal'hav'o, se mi'a sinjor'o ne est'us kompat'int'a ili'n. — Di'o pardon'u! Mi pov'us dezir'i de'nov'e est'i en Siberujo.
Di'o ben'u mi'a'n nobl'a'n sinjor'o'n! Li diven'is mi'a'n dezir'o'n mort'i en mi'a nask'iĝ'lok'o, kaj tial ek'hav'ig'is al mi bon'a'n ofic'o'n ĉe nov'a sinjor'o en Thiele. Mard'o'n mi for'vojaĝ'os per ŝip'o de Stubbekjøbing. Di'o etern'e rekompenc'u li'n pro tio!
"Ne tim'u tiu'n, kiu mort'ig'as nur la korp'o'n; sed tim'u tiu'n, kiu ruin'ig'as sam'temp'e korp'o'n kaj anim'o'n!"
41
Mi sent'as la fort'o'n de tiu'j vort'o'j de Di'o.
Kiam mi star'is en mi'a jun'ec'o sur tiu'j ĉi ond'o'j antaŭ la kugl'o'j de la sved'o'j, tiam mi sent'is mi'n pli bon'a, ol kiam mi vid'is la fal'int'a'n anĝel'o'n de mi'a jun'ec'o en la ĝarden'o de Corselidse. Glav'o'j kaj kugl'o'j, bat'o'j kaj pik'o'j, vund'o kaj mort'o est'as neni'o kompar'e kun la perd'iĝ'o de la am'o kaj kompar'e kun ruin'iĝ'o de sen'kulp'a anim'o. Se mi est'us vid'int'a tiam dis'ŝir'it'a de sovaĝ'a'j best'o'j ŝi'a'n bel'eg'a'n korp'o'n, tio ne pov'us tiel prem'i mi'a'n brust'o'n kiel en la temp'o, kiam mi ŝi'n re'vid'is insult'at'a, ruin'ig'it'a, mal'estim'at'a kaj perd'it'a sen sav'o. Kiam ŝi kuŝ'is tie kaj sark'ad'is la ter'o'n, ŝajn'is al mi, kvazaŭ ŝi en'ter'ig'is mi'a'n last'a'n esper'o'n, mi'a'n last'a'n rest'aĵ'o'n de kred'o al honor'o kaj virt'o.
Sed mi dir'os, kiel ĉiam dir'is en Siberujo mi'a kun'kapt'it'o, la mal'jun'a turk'o, mez'e de la plej grand'a'j mizer'o'j: "Di'o est'as grand'a!" Jes, kaj kompat'em'a! Li pov'as kaj vol'as far'i mult'e pli ol ni kompat'ind'a'j hom'o'j kompren'as.
Fin'e mi'a ŝip'o en'ir'is mi'a'n last'a'n haven'o'n! Dum pli ol tri'dek jar'o'j mi vag'ad'is ĉirkaŭ'e sur la sovaĝ'a haven'o de la mond'o por fin'i tie, kie mi komenc'is. Kio'n mi far'is en tiu'j jar'o'j? Kio'n mi gajn'is? Tomb'o'n — ripoz'ej'o'n ĉe mi'a'j pra'av'o'j. Tio est'as neni'o kaj tamen ne tiel mal'mult'e; mi hav'as amik'o'j'n, kon'at'o'j'n sur kaj sub la ter'o. Tie star'as ankoraŭ la pom'arb'o ekster mi'a fenestr'o, ĝi est'iĝ'is pli aĝ'a, sed fort'ec'o est'as en ĝi'a trunk'o, uragan'o'j kurb'ig'is ĝi'a'n kap'o'n, kaj sur ĝi'a'j branĉ'o'j kresk'as musk'o kiel griz'a'j har'o'j sur la kap'o de mal'jun'ul'o. Ĉe la preĝ'ej'a mur'o mi vid'as la grand'a'n 42 fraksen'o'n, sub kies blank'a radik'o mi en'ter'ig'is la kompat'ind'a'n Vaillant. Tia'manier'e mi re'kon'as mult'a'j'n arb'o'j'n, mult'a'j'n erik'e-kovr'it'a'j'n alt'aĵ'o'j'n kaj eĉ la sen'viv'a'j'n ŝton'o'j'n star'ant'a'j'n ne'ŝanĝ'e dum mil'jar'o'j, kaj kiu'j vid'as generaci'o'n post generaci'o kresk'i kaj velk'i. La generaci'o, kiu'n mi kon'is, ankaŭ mal'aper'is. Nov'a sinjor'o, nov'a'j serv'ist'o'j — mi est'as fremd'ul'o, ali'land'ul'o inter ili ĉiu'j.
Hodiaŭ for'pas'is kvin'dek-ses jar'o'j, de kiam mi vid'is la lum'o'n de la mond'o! Sinjor'o Di'o! kie est'as tiu'j jar'o'j? tiu'j mult'a'j mil'o'j da tag'o'j? Kie est'as la ĝoj'o'j de mi'a jun'ec'o? Ili est'as ĉe mi'a'j tiam'a'j amik'o'j. — Est'is en ĉi tiu sezon'o; ni ver'e ĝu'is la plezur'o'j'n de la ĉas'ad'o. Kiel ĝoj'e tio okaz'is, kiam ni el'ir'is en la maten'o'n! La ĉas'ist'o'j ek'kri'is, kaj la hund'o'j boj'is, kaj la ĉeval'o'j pied'frap'et'ad'is tiel sen'pacienc'e kiel ni mem. Ni serĉ'is jen perdrik'o'j'n sur la erik'ej'o, jen la cerv'o'j'n en la arb'ar'o —, kun lud'ad'o kaj kant'ad'o ni ir'is hejm'e'n. Nun ĉio est'as tie ĉi silent'a kiel en monaĥ'ej'o, la sinjor'o tut'e ne si'n okup'as pri ĉas'ad'o. Silent'em'e kaj sol'e la ĉas'ist'o el'ir'as, kaj sen'parol'e li re'ven'as: Tiu generaci'o est'as mal'ĝoj'a kiel mi mem.
Est'as trankvil'a bel'eg'a vintr'o'nokt'o! Ĉio, kio'n mi vid'as, est'as blu'a kaj blank'a. La lun'o for'pel'is antaŭ si la stel'o'j'n, ĉar ĝi vol'as lum'i sol'a. Tiel bel'e ĝi lum'is ankaŭ foj'e — antaŭ mult'a'j jar'o'j, kiam mi konduk'is la vetur'il'o'n de fraŭl'in'o Sofia. Mi'a jun'a am'o lum'is tiel hel'e kaj ĝoj'e kiel la lun'o, kaj ŝi'a est'is ankaŭ pur'a kaj ne'makul'it'a kiel la ĵus fal'int'a neĝ'o. Nun mi'a am'o est'as mal'lum'a 43 kiel la erik'ej'o, kiam vintr'e la neĝ'o for'fand'iĝ'is, kaj ŝi'a — se ŝi viv'as ankoraŭ — cert'e est'as simil'a je val'o de Siberujo post super'akv'iĝ'o, plen'a je mal'lum'a'j serpent'form'a'j river'et'o'j plen'ŝut'it'a'j de alt'aĵ'et'o'j kaj renvers'it'a'j arb'o'j.
"Jes, Sinjor'o! Sinjor'o! Se vi traf'as iu'n per grand'a pun'o pro mal'bon'a'j far'o'j, tiam vi far'as tio'n, por ke li'a mizer'a korp'o for'fand'iĝ'u kiel tine'o; cert'eg'e! Ĉiu'j hom'o'j est'as vant'aĵ'o!"
Dimanĉ'o'n por la unu'a foj'o mi funkci'is kiel dekan'o de Thiele kaj Vinge. La favor'a sinjor'o ven'ig'is mi'n tie'n ĉi, kiam li est'is mort'ont'a. Nun mi loĝ'as en la dom'o de mi'a patr'o; sed mi loĝ'as tut'sol'a. Ĉiu'j amik'o'j de mi'a jun'ec'o jam de'long'e mort'is; nur mi post'rest'is kiel sen'foli'a arb'o sur la erik'ej'o, sed post mal'long'a temp'o mi ripoz'os ĉe ili kaj est'os la last'a de mi'a generaci'o. Ĉi tiu'j paĝ'o'j est'os mi'a'j post'sign'o'j.
Se iu — kiam mi est'os mort'int'a kaj for — leg'os ili'n, tiam li ĝem'os dir'ant'e:
De Markiz'o de Maricá.
La aŭtor'o, Markiz'o de Maricá (Mariká) est'as la plej fam'a brazila moral'ist'o.
47
La bon'farad'o est'as ĉiam feliĉ'ig'a kaj ĝust'a'temp'a, se la prudent'o ĝi'n direkt'as kaj rekomend'as.
La mal'ŝpar'em'ul'o pov'as est'i bedaŭr'at'a, sed la avar'ul'o est'as preskaŭ ĉiam mal'ŝat'at'a.
La interes'o klar'ig'as la plej mal'facil'a'j'n kaj mal'simpl'a'j'n fenomen'o'j'n de la soci'a viv'o.
La sen'saĝ'a ag'em'o est'as pli ruin'ig'a ol la mal'labor'em'o.
Mal'riĉ'ec'o kaj mal'labor'em'o loĝ'as kun'e.
La fantazi'o est'as la paradiz'o de l’ feliĉ'ul'o'j kaj la infer'o de l’ mal'feliĉ'ul'o'j.
Oni pov'as kun'ig'i ĉiu'j'n virt'o'j'n, sed ne kun'amas'ig'i ĉiu'j'n mal'virt'o'j'n.
48
Neni'u reg'ist'ar'o est'as bon'a por la mal'bon'a'j hom'o'j.
La avar'ul'o est'as la plej lojal'a kaj fidel'a gard'ant'o de la hav'aĵ'o de si'a'j hered'ont'o'j.
La sincer'ec'o est'as mult'foj'e laŭd'at'a, sed neniam envi'at'a.
La tim'o kaj la entuziasm'o infekt'as.
Kiu al Di'o fid'as kaj esper'as, tiu neniam mal'esper'as.
La ĝentil'ec'o instru'as: mask'i por ne ofend'i.
La hom'a viv'o sen religi'o est'as vojaĝ'o sen direkt'il'o.
Kiu pli mult'e tim'as Di'o'n, tiu mal'pli mult'e tim'as la hom'o'j'n.
La modest'ec'o or'um'as la talent'o'j'n, la vant'ec'o ili'n sen'bril'ig'as.
Se la popol'o ne kred'as al la honest'ec'o, la mal'moral'ec'o est'as ĝeneral'a.
Kiel la spac'o en'hav'as ĉiu'j'n korp'o'j'n, tiel la ambici'o en'hav'as ĉiu'j'n pasi'o'j'n.
La hom'o'j plej mult'e respekt'at'a'j ne ĉiu'okaz'e est'as la plej mult'e respekt'ind'a'j.
El la portugal'a lingv'o traduk'is A. Couto Fernandes.
End of the Project Gutenberg EBook of Taglibro de Vilag-pedelo, by
Steen Steensen Blicher
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK TAGLIBRO DE VILAGX-PEDELO ***
***** This file should be named 22901-h.htm or 22901-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/2/2/9/0/22901/
Produced by Andrew Sly, David Starner and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.